Nieuws
Peter van der Ploeg leest: Schrijver achter het stuur

Vandaag bespreekt Peter van der Ploeg in zijn wekelijkse boekenblog het nieuwste werk van Oek de Jong, ‘Man zonder Rijbewijs’. Een boek dat hem wel bevalt.

Daar zat hij dan. Midden zestig, een succesvol schrijver, in zijn huis diep in het Franse platteland. Het was januari, het vroor, zijn vriendin was een dag naar Parijs. Hij had zich voorgenomen een begin te maken met een nieuwe roman, maar dat wilde niet vlotten. Vroeg in de avond belde zijn vriendin op. Ze was op de parkeerplaats voor het treinstation uitgegleden en had helse pijn in haar arm. Wachtte in de auto op een ambulance die haar naar het ziekenhuis zou brengen. Vanzelfsprekend wilde hij direct naar haar toe en vond vrienden bereid hem te brengen. Maar die moesten gelijk ook zijn auto naar zijn huis mee terug nemen, want zelf was hij niet in het bezit van een rijbewijs. Nooit les genomen, was nooit nodig geweest. Bovendien vond hij het wel prettig, om vanaf de passagiersstoel zo’n beetje gedachtenloos naar het voorbijglijdende landschap te kijken. Een paar dagen later begon hij het internet af te struinen op zoek naar Amsterdamse autorijscholen. Een waar ze een beetje geduld zouden hebben met bejaarde leerlingen.

Automobilisten zijn kuddedieren, worden althans geacht zich zo te gedragen. Ze zijn doordrongen van de verkeersregels en voeren die allemaal op dezelfde wijze uit. Op de Ring van Amsterdam houden ze per baan dezelfde snelheid aan, in de spits rijden ze daar dicht op elkaar, als het ware huid aan huid. En vóór alles monitoren automobilisten continu de verkeerssituatie, weten wat er om hen heen gebeurt.

Oek de Jong, die in ‘Man zonder rijbewijs’ verslag doet van zijn rijlessen, heeft vooral met dit laatste in het begin grote moeite. Zeker wanneer Dave, zijn uitermate laid-back instructeur, hem naar West en Nieuw-West dirigeert, delen van de stad die voor De Jong nieuw zijn. De Westelijke Tuinsteden, de Sloterplas, het overdadige groen, het multiculturele karakter: hij kijkt zijn ogen uit. Wat tijdens een rijles natuurlijk net níet de bedoeling is.

Ook zijn schrijverschap, waarin taal zijn instrument is, leidt hem af: ‘In de lesauto wees mijn instructeur me gaandeweg op de belangrijkste dingen. De gebroken middenstreep die passeren toestaat, de gesloten middenstreep die dit juist verbiedt, de dubbele middenstreep, aan de ene kant gesloten en aan de andere kant gebroken. Wegmarkeringen – die stortvloed aan wegmarkeringen. Ik vatte een speciale liefde op voor het woord verdrijvingsvlak: de wit omlijnde en gearceerde driehoek die bij een splitsing van autoweg en afrit te zien is, maar ook op kruispunten en elders. “Verdrijvingsvlak” – ik hield meteen van dat woord, zoals ik ook meteen hield van “bijzondere verrichtingen”’.

Was ‘Man zonder rijbewijs’ een rechttoe rechtaan weergave geweest van De Jongs rijlessen, dan zou het misschien niet meer dan een geestig tussendoortje in zijn oeuvre zijn geweest. Maar de rijlessen fungeren ook als een kapstok voor korte terugblikken op zijn leven. Dat werkt heel associatief, de herinneringen worden opgeroepen door de les zelf, door wat hij om zich heen ziet, door gesprekjes met Dave. Zo komen we te weten dat er wel degelijk een reden was om als jonge man geen rijlessen te nemen. Dat zijn schrijverschap niet een gebaand pad was, dat er lange perioden waren waarin hij zoekende was. Dat de problematische verhouding tussen zijn ouders dieper in zijn leven heeft ingegrepen dan hij altijd dacht. De Jong schreef eerder en uitgebreider over zijn leven – in zijn vroege juweel ‘Opwaaiende zomerjurken’ uit 1979 tot de imposante roman ‘Pier en Oceaan’ uit 2012 – maar in het vrij korte bestek van ‘Man zonder rijbewijs’ doet hij dat met een lichtvoetigheid die ik niet eerder bij hem las. Heel mooi gedaan.

Oek de Jong / Man zonder rijbewijs / 214 blz / Uitgeverij Augustus – Atlas Contact, 2022   

 

 

 

 

Socials

vlietnieuwsfacebookOp Facebook

vlietnieuwtwitter Op Twitter