Ik luister graag naar Frénk van der Linden. En dan vooral naar de vraaggesprekken die hij meerdere malen per week heeft met gasten in het programma Kunststof op NPO Radio 1, dat wordt uitgezonden op de vroege avond. Niet alleen heeft Van der Linden een prettige stem, maar zijn timing mag er ook wezen. Een interview wordt bij hem al snel een onthaast-momentje. Met korte vragen en opmerkingen, met zachte stem en niet al te snel uitgesproken, weet hij vaak zijn gast zélf aan het praten te krijgen. Als luisteraar bekruipt je dan het gevoel dat daar aan een tafel twee mensen zitten die voor een klein uur de rest van de wereld hebben buitengesloten.
Enkele jaren geleden belde Van der Lindens benedenbuurman bij hem aan. Dat is Fjodor Buis, een bekende portretfotograaf die veel werkt voor literaire uitgeverijen. Hij had het plan opgevat een mooi fotoboek te maken over vijftig Nederlandse schrijvers, en vroeg Van der Linden of hij zin had mee te werken, iedere schrijver te interviewen. Ofschoon deze eerst wat afhoudend was, terugschrok voor de hoeveelheid werk die het met zich zou meebrengen, bleven ze in gesprek. En nu ligt daar dan het eindresultaat: RomanReuzen. Niet alleen een boek, maar ook een podcast met tientallen interviews, een reizende tentoonstelling van de portretten, een speciaal op jongeren gericht lezingenprogramma in openbare bibliotheken, een set postzegels en ga zo maar door. Het boek groeide uit tot een programma dat ontlezing moet tegengaan, dat mensen verleidt weer eens een boek open te slaan. Ruim twintig landelijke fondsen droegen financieel bij.
Er zijn weinig zaken die leuker zijn dan lezen. Een daarvan is, voor mij, het lezen óver lezen en schrijven. En dat kan in dit boek en de podcast prima.
Buis heeft elk van de vijftig schrijvers tweemaal gefotografeerd: eenmaal op een bij de auteur passende locatie, eenmaal een klassiek portret, ‘bij raamlicht op zwart, met de focus op de ogen, om dichterbij te komen’, zoals hij zelf schrijft. Er zitten heel indrukwekkende opnamen bij, zoals dat van de zojuist overleden Jan Terlouw, van de nog wonderlijk jeugdig ogende Yvonne Keuls (93), van Marion Bloem, die je aankijkt vanuit een reusachtige boomhut en van Mariken Heitman, gezeten aan een ruwhouten tafel in een onvervalst stukje natuur.
Nam Buis het beeld voor zijn rekening, aan Van der Linden de taak een zinvol concept te vinden voor de teksten. En dat loste hij heel elegant op. Iedere schrijver kreeg de vraag voorgelegd naar zijn of haar favoriete boek van een andere schrijver, en de meest dierbare roman van eigen hand. Waarmee de gesprekken dus over literatuur gingen. In de boekteksten gaat dat heel gestructureerd, in de podcasts liet Van der Linden de teugels wat vieren. Precies als in zijn radio-interviews.
Daarnaast mochten alle auteurs een handgeschreven stukje tekst leveren, naar eigen keuze maar wel uit eigen werk. En tot slot tevens een citaat dat henzelf karakteriseert. Die laatste raken heel vaak de kern. Zo koos Mariken Heitman voor ‘Het mannelijke en het vrouwelijke is een heerlijk houvast voor mensen’. Voor een vrouw die haar gender als wat fluïde beschouwt een mooie. En Maxim Februari legt de vinger op een gevoelige plek voor hemzelf en veel van zijn collega´s: ‘We besteden het denken uit aan de wetenschap’.
Ter afsluiting maar even een check doen, om te zien of het concept inderdaad werkt? Aan de hand van twee schrijvers dan maar. Een heel populaire, met een groot lezerspubliek: Arthur Japin. En daarnaast een van mijn favoriete schrijvers, Auke Hulst.
Om met Japin te beginnen, en het door hem aangeleverde citaat: ‘Ik ben niet geschikt voor de menselijk omgang’. Maar, legt hij uit, hij heeft daarvoor een ontsnappingsroute gevonden. Hij houdt zijn leven plezierig door te verdwijnen in het verleden, in andere tijden en bijzondere onderwerpen. Zijn grote voorbeeld is de Belgisch-Franse auteur Marguerite Yourcenar. Die deed in ‘Hadrianus’ gedenkschriften’ (1951) hetzelfde. Japin: ‘Ze plukt iemand uit de geschiedenis en door die ene persoon menselijk te maken, door je mee te laten voelen, brengt ze een hele periode tot leven’. Datzelfde doet Japin ook sinds zijn romandebuut ‘De zwarte met het witte hart’, dat dan ook nog steeds zijn dierbaarste boek is.
Ook Auke Hulst heeft een voorkeur voor andere tijden. Maar bij hem zijn dat vooral sciencefiction-elementen die hij door zijn romans weeft. Hulst heeft veel te danken aan Kurt Vonnegut, de Amerikaanse schrijver die als jongeman tijdens de Tweede Wereldoorlog naar Europa kwam. Als krijgsgevangene werd hij in de winter van 1944-1945 opgesloten in een ondergronds slachthuis in Dresden, waar hij in februari 1945 het bombardement op de stad meemaakte, en overleefde. De hel. Het zou een stempel drukken op zijn schrijversloopbaan, met de absurdistische roman ‘Slachthuis vijf’ (1969) als hoogtepunt.
Hulst, die opgroeide in een Gronings achterstandsgebied, vrijwel zonder ouderlijk toezicht, herkent die situaties waarin alles losgeslagen lijkt. In zijn roman ‘En ik herinner me Titus Broederland’ (2016) combineerde hij die wereld met toekomstvisioenen én autobiografische elementen. Hulst: ‘Waarom ik van sciencefiction ben gaan houden, is denk ik in eerste instantie vluchtgedrag. Zo kan ik naar een andere wereld, een andere tijd. Maar ik noem mijn boeken nu ook weleens experimentele testopstellingen: op deze manier kun je iets onderzoeken. Het leven als laboratorium’. Trouw aan zijn eigen uitspraak is Hulst wel. Zijn zojuist (mei 2025) uitgekomen nieuwe roman, ‘Tandenjagers’, is voor hemzelf ook zo’n testopstelling: het heeft de trekjes van een ‘Gothic novel’.
RomanReuzen is een boek om heerlijk en eindeloos in te grasduinen. En wil je het allemaal wat actiever en misschien speelser, dan kan dat ook. Want wat is er leuker dan Bart Chabot uitnodigen voor een lezing?
Frénk van der Linden & Fjodor Buis / RomanReuzen. 50 grote Nederlandse schrijvers over hun dierbaarste boek van eigen én andermans hand / 215 blz / Luitingh-Sijthoff, 2025.
