‘De meest bewogen periode sinds mensenheugenis’.  Zo omschreef PvdA-fractievoorzitster in de gemeenteraad, Marjan van Giezen, onlangs de laatste vier jaar in de gemeentepolitiek.

In 2014 viel de coalitie bestaande uit GBLV, VVD en D66. In 2015 was er het onderzoek naar het financieel debacle rond het onroerendgoedproject Duivenvoordecorridor (DVC). In 2016 kreeg de gemeente te maken met een burgemeesterswissel. In 2017 vertrokken twee wethouders en stapte GBLV tijdelijk uit de coalitie.

Van Giezen, die na de gemeenteraadsverkiezingen van 21 maart niet meer terugkeert, hield haar collega’s en opvolgers in de gemeenteraad een spiegel voor. Als er niet goed wordt samengewerkt in de politiek gaat dat ten koste van het bestuur. En dus van de inwoners. Die tenslotte het vertrouwen in de politiek, en de democratie, verliezen.

De sociaaldemocrate liet na concrete voorbeelden te geven. Ze zei wel dat het niet om één fractie of persoon ging. Wel werd er ‘slecht’ op elkaar gereageerd, aldus Van Giezen. Haar partijgenote, en wethouder, Nadine Stemerdink, deed er nog een schepje bovenop. De afgelopen periode was politiek gesproken een ‘roller coaster’ waarin van incident naar incident werd gehold.

De PvdA, nota bene sinds begin 2015 coalitiepartij, is niet de enige die er zo over denkt. Bij coalitiegenoot D66 zijn dezelfde geluiden te horen. En ook bij GroenLinks, zij het tussen de regels door. Bij deze coalitiepartij noemt men de afgelopen jaren op zich een ‘verademing’: eindelijk een bestuur zonder VVD.

Dat de verhoudingen vertroebeld zijn, is hoe dan ook duidelijk. Dat begon in 2014 toen GBLV coalitiegenoot VVD verantwoordelijk stelde voor grote verlies bij DVC. Begin 2017 namen D66, PvdA en GroenLinks afstand van GBLV-wethouder Frank Rozenberg die als gevolg daarvan opstapte.

Van dualisme – B&W besturen, de gemeenteraad controleert waarbij ook de coalitiepartijen zich kritisch en onafhankelijk opstellen – is weinig te bemerken geweest. Voorstellen vanuit het Raadhuis werden op enkele uitzonderingen na, door de gemeenteraad aanvaard. Soms tegen beter weten in.

Burgemeester Klaas Tigelaar tracht sinds zijn aantreden de verhoudingen tussen Raadhuis en gemeenteraad, maar ook tussen de fracties in de gemeenteraad onderling, te verbeteren. En in hetzelfde proces het dualisme nieuw leven in te blazen. Het maken van afspraken over bijvoorbeeld de onderlinge bejegening blijkt lastiger gedaan dan gezegd. Zelfs een snikkende wethouder kon daar niets aan veranderen.

D66 wil nu voor de toekomst af van door wethouders dichtgetimmerde voorstellen. Er moeten meerdere varianten op tafel liggen waaruit een gemeenteraad kan kiezen. En een coalitieakkoord moet alleen nog op hoofdlijnen gelden. Kortom: meer vrijheid voor de gemeenteraad.

GroenLinks wil de sfeer in de raad zo open en constructief mogelijk maken. Coalitie- en oppositiepartijen moeten iets te zeggen hebben. Als de oppositie er voor spek en bonen bij zit, doet dat het democratische proces geen goed, meent de partij.

De PvdA pleit voor een betere rolverdeling tussen B&W en gemeenteraad. De raad is het hoogste besluitvormende orgaan, daar hoort ook het lef bij om met initiatiefvoorstellen te komen. Verder moet de band tussen de fracties die het coalitieakkoord ondertekenen en B&W losser. Voor het functioneren van een fractie moet het niet uitmaken of men oppositiepartij is of niet.

Let wel; het gaat hier om drie coalitiepartijen. Dus geen oppositie (VVD, CDA, ChristenUnie/SGP en Fractie Hohage) die op zich alle reden zou hebben om dit soort betogen te houden. Dat geeft meteen aan hoe groot het probleem is geworden.

Van de andere kant, de gemeenteraadsverkiezingen naderen en dan komen wel vaker hervormingsvoorstellen voor de werking van de democratie op tafel. Ideeën die na de stembusgang meestal snel weer verwateren. Dan blijken de begane paden toch wel erg comfortabel te lopen.

Het is veeleer de toon die de muziek maakt. De onderlinge bejegening van gemeenteraadsleden en van wethouders richting diezelfde gemeenteraadsleden. Het is daar waar het mis ging en gaat. En dat weten alle betrokkenen zelf donders goed. Geen wonder dat alle partijen nu ‘een positieve’ campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen zeggen te willen voeren. Klinkt goed, verbindt tot niets. Het gaat immers om de praktijk.