De bijbel was voor Rembrandt gedurende zijn gehele carrière een belangrijke inspiratiebron. Hij schilderde, tekende en etste honderden religieuze voorstellingen. Vooral in de verhalen uit het Oude Testament kon hij zich uitleven in het weergeven van exotische locaties, kleurrijke figuren en soms gruwelijk wrede handelingen. In een van zijn mooiste werken, de ‘Blindmaking van Samson’, vertelt hij het verhaal van Samson, de held die zijn fenomenale kracht verloor nadat zijn lange haren door zijn minnares Delila waren afgeknipt.
In dit schilderij, dat een van de topstukken is van het Städel Museum in Frankfurt, schildert Rembrandt wat je noemt ‘met alle remmen los’. Je ziet Delila naar buiten vluchten, met een schaar en de afgeknipte haren van Samson in haar handen. Haar metgezellen werpen zich op Samson en houden hem tegen de grond, terwijl een van hen hem met een dolk de ogen uitsteekt. Het bloedstollende zit hem in de verwrongen gelaatsuitdrukking van Samson, en het bloed dat letterlijk in het rond lijkt te spatten. Het is eigenlijk te gruwelijk om naar te kijken …
Waarom heb ik het hier, in deze serie blogjes over de relatie tussen Constantijn en Rembrandt, ineens over dit schilderij? Wel, dat is eenvoudig. Toen Rembrandt in januari 1639, na veel getreuzel, eindelijk de laatste twee schilderij uit de ‘Passiereeks’ naar Den Haag zou gaan sturen, bericht hij dat Constantijn in een brief. Die brief, waarin Rembrandt de langdurige vertraging in het voltooien van de reeks uitlegt met de beroemde mededeling dat het hem veel tijd had gekost om in de voorstellingen ‘die meeste ende natuereelste beweechlickheyt’ te leggen, bevat nóg een interessante passage, helemaal aan het einde. Hij schrijft daar aan Constantijn:
“Ende om dat mijn heer in deesen saeken voor die 2de maels bemoijt wert, oock tot een eerkentenissen een stuck bij gedaen, weesende 10 voeten lanck ende 8 voeten hooch, dat sal mijn heer vereerweerden in sijn Huijsen.”
Hier staat dus dat Rembrandt voor Constantijn een cadeau mee zal sturen. En dat is de ‘Blindmaking van Samson’. En als u zich afvraagt hoe groot ‘10 voeten lanck ende 8 voeten hooch’ is? Dat is zo’n drie bij ruim twee meter.
Nogal een bijzonder blijk van dank. Een buitengewoon kostbaar cadeautje. Heeft Constantijn het geaccepteerd? Kon het überhaupt door zijn voordeur? Voor onze film bezochten we het museum in Frankfurt en maakten er opnamen. Daarin komt u meer te weten over dit relatiegeschenk aan onze dichter-secretaris.
(Tekst Peter van der Ploeg / Foto Jacques van Herten en Desi Goudman tijdens de opnamen in het Städel Museum)
