De gemeenteraad van Leidschendam-Voorburg krijgt een dikke onvoldoende. ‘Van de inwoners hoor ik u denken. Mij is niets gevraagd’. Nee, de gemeenteraad krijgt een onvoldoende van de gemeenteraad zelf. Ook is de raad niet te spreken over de informatie vanuit de griffie, de informatie vanuit het College van B&W en de kwaliteit van de aangeleverde stukken.

Al afgedwaald in gedachten? Schouders opgehaald? Al bijna weg geklikt naar het volgende artikel? Dat begrijp ik best. Het is geen sexy onderwerp waar inwoners zich over opwinden. Geen afvalhopen naast vuilcontainers, geen zorgen over de komst of het uitblijven van een derde oeververbinding. Het goede nieuws is dan ook: de meeste inwoners merken er niets van.

Onze inwoners gaan gewoon naar school of werk, zijn actief in de buurt en leiden hun leventje of we nu een goede of slechte volksvertegenwoordiging hebben. Er vloeit geen bloed uit en we zien er zo op het oog niets van. Toch baart het wel zorgen als je er even over nadenkt. Want de raad neemt besluiten die ons allemaal aangaan. En als de kwaliteit van stukken van de ambtenaren niet goed is, als de raad niet goed geïnformeerd wordt door het College van B&W en als de raad vooral bezig is met het eigen functioneren, hoe goed zijn de besluiten dan die namens ons genomen worden? En waar we ook met de gevolgen te maken hebben? De ontevredenheid blijkt uit een onderzoek van de Rekenkamercommissie en Leidschendam-Voorburg scoort significant slechter dan Oegstgeest, Wassenaar en Voorschoten.

Hoe komt dat toch? We zijn de grootste van de vier onderzochte gemeenten, sterker nog: we zijn net zo groot als die andere drie samen.

Ambtenaren

Op basis van de gemeentegrootte verwacht je ook een grotere professionaliteit van het ambtenarenapparaat. Waarom kunnen onze ambtenaren geen goede, heldere stukken produceren? Dit moet dan toch ook een veel langer lopend probleem zijn? Waarom is dit dan nooit eerder aangepakt?

College van B&W

Tja. Elke stad krijgt de bestuurders die het verdient. Waarom slaat het College er niet in om goede, volledige en juiste informatie te sturen? Afschuiven op de ambtenaren kan niet. Zijn de wethouders wel op hun taak berekend? Deze gemeente heeft de ongezonde opvatting om de nummer één van de kandidatenlijst voor de raadsverkiezingen tot kandidaat-wethouder te bombarderen. Waarom zou een willekeurig raadslid ineens een goede bestuurder zijn? Dat is gewoon een vak. We zijn toch een serieuze gemeente? Waarom denken we dat leraren of griffiers ineens zonder ervaring of relevante vooropleiding een stad kunnen besturen? Omdat ze een fractievergadering kunnen voorzitten? Amateur deeltijdpolitici die dan ‘on-the-job-training’ krijgen als bestuurder – maar vanaf dag 1 wel verantwoordelijk zijn voor tientallen miljoenen aan uitgaven voor jeugdzorg, bereikbaarheid en de lokale economie. Dat is vragen om problemen. Het zijn de loyale ambtenaren die deze nieuwbakken bestuurders moeten schragen. Waarom accepteren we dat?

De gemeenteraad

Ligt het dan misschien ook aan de raad zelf? Wat opvalt als je naar debatten kijkt, is hoe ambtelijk het allemaal verloopt. Veel raadsleden zijn of waren ambtenaar, ze lezen beleidsstukken als ambtenaren en debatteren als ambtenaren. Zo gefocust op één specifieke boom dat ze het bos niet meer zien. Jezelf begraven in details en na afloop naar huis in de wetenschap dat je een punt in een puntkomma hebt veranderd. Wie kijkt er naar de grote lijn? (En raadsleden die bij het lezen nu defensief murmelen dat het wel meevalt: hallo, jullie geven jezelf een onvoldoende hè)

Waarom verlopen debatten niet ‘open en constructief’? Deze gemeente heeft ook een treurige traditie van monisme in plaats van dualisme. De raad controleert niet. Ook niet of de wethouders het beleid goed uitvoeren. Nee, de coalitie loopt zo gedwee achter het College aan dat zelfs lemmingen stoppen met achter elkaar aanlopen en er met verbazing naar staan te kijken. De coalitie wil de rijen gesloten houden en spijkert het doel dicht. En heus niet omdat deze coalitie maar één zetel meerderheid heeft, want in eerdere raadsperioden met comfortabele meerderheden was het echt niet anders.

De gemeente krijgt ook de oppositie die het verdient. De VVD en CDA in de oppositie de vorige raadsperiode was verfrissend. In plaats van de moppentrommel van GBLV’er Hans -Peter Klazenga en het gestrekte been van zijn partijgenoot Frank Rozenberg werd er er hard, maar fair oppositie gevoerd.

Inmiddels is het oude, vertrouwde patroon weer terug: GBLV was vier jaar lang muisstil in de coalitie, maar hakt nu weer met de botte bijl in machteloze oppositie. De VVD speelt defensief om de bal maar niet te verliezen. CDA-keffertje Gijs Dupont gooit er per ongeluk nog wel eens wat kritisch uit in een onbewaakt ogenblik, maar het CDA valt in deze periode vooral op omdat ze vaker van standpunten en raadsleden wisselen dan de gemeenteraad van vergadermodellen.

Breek me daar de bek niet over open. Wat een ongein is dat, vergaderen over het vergaderen. Een raad die volkomen in zichzelf gekeerd is. Niet verder komt dan zichzelf onvoldoendes geven en dan maar eindeloos gaat soebatten over modellen. Ja, jongens en meisjes, we disfunctioneren. Laten we het daarom vooral over de vorm hebben, in plaats van over de inhoud. Na zo’n beetje alle alternatieven uitgeprobeerd te hebben, behalve de raadsvergaderingen te FaceTimen, komt de raad uit bij…. de oude manier van vergaderen. Nou, aan de vorm ligt het dus niet. Misschien dan maar naar de inhoud gaan kijken.

Hoe komt de raad uit deze impasse? Een paar suggesties:

1) stuur stukken die je onvoldoende vindt, gewoon terug naar het College. Klagen heeft geen zin. Ga je huiswerk maar overdoen, beste wethouders. (hint: het College werkt voor de raad, niet andersom!)

2) stel een duidelijke lijst met criteria op waar beleidsstukken die vanuit de ambtelijke organisatie komen aan dienen te voldoen. Stel kaders en wees proactief. Niet wachten op wat er vanuit B&W en ambtenaren over u uitgestort wordt. Houd je als raad hieraan en wees consequent. Neem een motie aan, inclusief budget en controlemomenten, om ambtenaren voor verbetering op cursus te sturen. (noot: een cursus helder taalgebruik voor inwoners kan ook helpen. Staatssecretaris Knops zal u toejuichen)

3) wees eens kritisch op het beleid (voor de coalitiepartijen)

4) wees eens constructief kritisch op het beleid (voor de oppositie, met alleen persoonlijke aanvallen en debattrucjes kom je er niet)

5) o ja, beste raadsleden: jullie debatteren met elkaar over jullie politieke keuzes ten aanzien van het beleid. De raadsvergadering is GEEN vraag-en-antwoordspel met de wethouder.

En voor de langere termijn:

6) de meeste landelijke partijen hebben een breed assortiment aan degelijke, ervaren bestuurders. Stel vanaf de raadsverkiezingen in 2022 ‘vak’ wethouders aan. Kandidatenlijsten zijn voor raadsleden. De nummer één van die lijst is jullie beoogde fractievoorzitter.

Ik kan nog wel even doorgaan, maar dit is voor nu even voldoende.

(A.H. Brink)