De startnota (gepubliceerd bij Vlietnieuws, 31 oktober) kan gekenmerkt worden als procesvoorstel met op zich enkele waardevolie intenties en uitgangspunten. Toch is er structureel sprake van stevige tekortkomingen met name in de sfeer van aanpak en insteek.

Reeds lang wordt er gedacht en gepraat over dit onderwerp. Bestaand instrumentarium en beleid voldoet al lange tijd niet. Het huidige beleidsproces met betrekking tot burgerparticipatie gaat te langzaam, is te voorzichtig, heeft gebrek aan ambitie en zal mogelijkerwijs pas in de tweede helft van 2020 haar beslag krijgen. Reeds in november 2018 en wederom in een persoonlijk gesprek met de burgemeester en ambtenaren zijn voorstellen om te gaan experimenteren en van de praktijk te leren om tot voldragen samenwerking te komen gedaan. Tot nu toe zonder reactie. Scheiden van proces en inhoud lijkt aardig maar is kunstmatig. Vertraagd eerder en past niet op de praktijk van alledag. Suggestie: begin nu met vier uiteenlopende experimenten als bouwsteen voor beleid. Dit geeft waardevolle suggesties voor zowel inhoudelijke als procesmatige stappen vooruit.

De gemeente is en blijft een dienstverlenende organisatie van en voor haar burgers. Deze relatie is aan fundamentele herziening toe. Als in elke relatie wordt deze samenspraak en samenwerking van twee kanten ingevuld. En dus niet opgelegd door één partij, zoals in dit geval. Burgers mogen input leveren waar al dan niet iets mee wordt gedaan. Een dialoog op basis van een gelijkwaardige rolverdeling ontbreekt. Voorbeeld: in het mei 2019 gesprek van ons Burgerinitiatief Leidschendam Noord met de burgemeester werd op onze voorstellen expliciet gereageerd: ,,nee, wij geven geen reactie op jullie voorstellen, ook niet na lezing van de documenten.’’ Waarom zouden burgers hun onbetaalde tijd steken in gesprekken met overheidsdienaren, om op deze wijze behandeld te worden? Voorstel: stel gemengd samengestelde Taskforce (raadsleden, burgemeester, ambtenaren en burgers) in, die proces, veranderingsprocessen en experimenten gaat begeleiden en gaat monitoren, als een lerende organisatie.

Participatie is iets geheel anders dan inspraak zonder impact, het ophalen van ideeën, gele stickers plakken, enkele minuten spreektijd, referendum of de invulling van snippergroen in de buurt. Om de ‘ijzeren driehoek’ (ambtenaren, bestuurders en vaste belangengroepen) te doorbreken moet het beleidsproces aangepakt worden. Van top down naar bottom up of open beleidsontwikkeling. Verder moeten interne randvoorwaarden als traditionele werkwijze, mentaliteit en kennis delen / communiceren veranderen binnen het gemeentelijk apparaat. Met name: de lerende organisatie, open dialoog vormen, informatie en kennis delen, constructief communiceren zijn voor verbetering vatbaar.

Zonder deze aanpassingen wordt burgerparticipatie op voorhand gereduceerd tot oud beleid in nieuw jasje, wat we er wel weer bij doen. Vergelijk: de gemeente moet klantgerichter worden. Hiervoor maken we weer nieuwe spelregels en stellen een nieuwe medewerker aan, probleem opgelost. Het moge duidelijk zijn dat deze traditionele aanpak bij Burgerparticipatie niet gaat werken. Voorstel: ga voor het nieuwe werken en begin bij de beleidsafdelingen betrokken bij de experimenten onder begeleiding van de Taskforce. Fouten maken mag, mits ervan geleerd wordt: Anders, Beter en Concreter.

Om via een gelijkwaardige dialoog en samenwerking tussen burgers en lokaal bevoegd gezag te komen tot oplossingen en projecten met draagvlak is meer nodig dan: we gaan ons best doen. Een inspanning (niet eens verplichting) is ons inziens te mager. Ga voor expliciete SMART geformuleerde doelen zowel bij de processtappen, experimenten als algeheel eindresultaat. Kortom: ga voor resultaatverbintenis. Meetpunten zijn onder meer betrokkenheid, deelname, tevredenheid van burgers bij gemeentelijke activiteiten. Ons voorstel: investeer in monitoring, evaluatie onderzoeken, veranderings- en verbeterprocessen.

Tot slot: zie de eigen burgers als samenwerkingspartner en niet als tegenstander. Neem ze serieus en geef feedback op hun voorstellen, met inhoudelijk gegronde argumenten. Dit kan niet alleen de relatie en tevredenheid versterken maar ook imago en kwaliteit van lokaal beleid en bestuur verhogen. Ruimte geven en vertrouwen bieden zijn betere uitgangspunten dan kaders, spelregels en richtlijnen. Burgerparticipatie is bovenal mensenwerk.

(C. Oosterbeek, T. de Vries, R. van Engelenburg; Burgerinitiatiefgroep Leidschendam Noord)