David van Reybrouck schrijft in zijn essay ‘Tegen verkiezingen’ uit 2016 een pleidooi voor loting als instrument voor het bevorderen van burgerparticipatie op alle politieke niveaus. Hij laat zich hierbij inspireren door zowel lotingsprocedures in het oude Athene als door moderne politieke filosofen die oplossingen proberen te vinden voor het ‘Democratisch Vermoeidheidssyndroom’ dat gekenmerkt wordt door een toename van het kiesverzuim, leegloop van politieke partijen, minachting voor politici en het moeizaam vormen van regeringen. Om te voorkomen dat er met loting incompetente mensen aan de macht komen, moet dit gecorrigeerd worden door (zelf)selectie en evaluatie.
Dat het succesvol toepassen van loting als instrument om burgerparticipatie te organiseren staat of valt met een transparante aanpak, blijkt uit mijn ervaring met het toepassen van loting bij het samenstellen van de klankbordgroep Schakenbosch in maart 2018.
Uitgangspunt was het heilige getal tien voor het maximaal aantal deelnemers aan de klankbordgroep. Als je erbuiten viel, bleek weldra dat direct meepraten en meedenken uitgesloten was en dat je voor de informatievoorziening was aangewezen op enkele schaarse inloopavonden. Zelf ondervond ik dit ook. Al voor de loting had ik mij teruggetrokken, omdat ik de toezegging kreeg dat ik mijn inbreng op een andere wijze in het proces mocht leveren. Hierdoor kreeg iemand anders de ruimte. Deze toezegging bleek echter een loze belofte te zijn.
Door tussenkomst van een gemeenteraadslid mocht ik mij na enige maanden toch weer aansluiten bij de klankbordgroep. Uiteindelijk heeft de onduidelijke selectie- en lotingsprocedure en het gebrek aan transparantie rond het functioneren van de klankbordgroep een averechtse uitwerking gehad op het vertrouwen van niet-deelnemers in het participatieproces. Ook de gemeenteraad heeft dit onderkend en een amendement aangenomen waarin het college van B&W is gevraagd alsnog tegemoet te komen aan de wens van omwonenden en betrokkenen om serieus te worden genomen bij de planvorming rond Schakenbosch.
Hieruit valt lering te trekken, wellicht na een evaluatie van het participatieproces in Leidschendam-Noord in de afgelopen drie jaar. Een nieuw participatieproces is voor dit deel van de gemeente aangekondigd. Het college van B&W schrijft namelijk in haar brief aan de raad van 1 september 2020 over Schakenbosch dat een participatietraject deel dient uit te maken van zowel een verkeersonderzoek als een integraal milieuonderzoek met betrekking tot de Veursestraatweg, gezien het brede belang van een goed woon- en leefklimaat. Een voldoende representatieve afspiegeling van bewoners en andere belanghebbenden dient daarom aan dit traject deel te nemen.
Het Platform Lokale Democratie stelt voor loting opnieuw een rol te laten spelen, maar dan beter toegespitst op de betekenis die David van Reybrouck hieraan geeft. Iedere inwoner in Leidschendam-Noord die in het projectgebied woont, en andere belanghebbenden, bijvoorbeeld de betrokken busonderneming en andere aanwijsbare weggebruikers, zouden een persoonlijke uitnodiging moeten krijgen voor deelname aan het participatieproces (selectie).
De betrokken inwoners bepalen zelf of ze willen deelnemen (zelfselectie). Door middel van loting kan een groep burgers worden samengesteld die de onderzoeken gaat begeleiden, desnoods een aparte groep voor het verkeersonderzoek en een aparte groep voor het integrale milieuonderzoek. Alle betrokken inwoners en belanghebbenden dienen regelmatig te worden geïnformeerd over de voortgang. Verder stelt het Platform voor een groep burgers en stakeholders samen te stellen die met een iets minder grote frequentie de voortgang kritisch beoordeelt (evaluatie).
Gemeenteraadsleden worden uitgenodigd in alle groepen te participeren. Het Platform verwacht dat hierdoor een grotere binding tot stand komt tussen kiezer en gekozene en dat wordt voorkomen dat besluitvorming in de raad weer alle kanten opgaat en opportunisme ontbindend gaat werken in het proces van burgerparticipatie. Zie in de leidraad burgerparticipatie onder de link https://www.ingesprekmetlv.nl/burgerparticipatie/samenwerken+aan+afspraken+voor+burgerparticipatie/default.aspx wat inwoners hierover hebben gezegd tijdens de twee burgerbijeenkomsten die in 2019 door het platform zijn georganiseerd.
Bij een lange doorlooptijd van het project zouden de burgergroepen jaarlijks geheel of gedeeltelijk (voor de continuïteit) moeten worden ververst. Overwogen kan worden voor elke groep een onafhankelijk voorzitter te kiezen. Tevens stelt het Platform op basis van deze leidraad voor dat het college van B&W een startnotitie opstelt over de te kiezen vorm van burgerparticipatie en dit aan de raad ter goedkeuring voorlegt.
(Jan van Vliet, Platform Lokale Democratie)
