Vandaag op 8 maart is het Internationale Vrouwendag en vieren we ‘de vrouw’. Internationale vrouwendag staat elk jaar in het teken van strijdbaarheid en het gevoel van solidariteit van vrouwen overal ter wereld.

Maar wat is nu het nut van een speciale dag voor de vrouw? Vrouwen zijn toch al gelijkwaardig aan mannen? We hebben toch even veel rechten, kansen en mogelijkheden? In zekere zin: ja. In de wet wordt er geen onderscheid meer gemaakt. Waar vrouwen tot ver in de jaren ’50 na het huwelijk moesten stoppen met werken en handelingsonbekwaam werden verklaard bij wet en dus ondergeschikt aan de man, is dat nu niet meer zo. Waar nog tot in 1971 in het wetboek stond dat de man het ‘hoofd van de echtvereniging’ was en de vrouw aan hem ‘gehoorzaamheid was verschuldigd’, is dat nu ook niet meer zo. Het besef dat generaties vrouwen deze weg voor de huidige generatie vrouwen nog maar zo kort geleden heeft vrijgemaakt, is er vaak niet.

Elke tijd kenmerkt zich door een andere strijd in de maatschappij voor vrouwen. In de huidige tijd gaat het veelal over gelijk loon voor vrouwen, de combinatie zorg en werk, aandacht voor de economische zelfstandigheid van vrouwen en meer vrouwen in de top. Op papier allemaal netjes geregeld, met streefcijfers zelfs. Maar als het er op aan komt, delven vrouwen vaak toch het onderspit.

Een thema waar wel steeds meer aandacht voor is anno 2022 is huiselijk geweld, en dan het fysieke partnergeweld. Eén op de vijf vrouwen krijgt te maken met huiselijk geweld. Uitspraken als: ‘we moeten de schaamte voorbij, we moet als vrouwen massaal onze vuile was wèl buiten hangen en we spreken ons uit tegen partnergeweld’. Het is een mooi streven, maar was het maar zo simpel, dat alle vrouwen zich konden uitspreken. Was het maar zo makkelijk dat elke vrouw, die te maken heeft met huiselijk geweld zich daar ook van bewust is. Huiselijk geweld is namelijk niet alleen het stereotype ‘man slaat vrouw’. Huiselijk geweld gaat steeds meer ook over psychische mishandeling, waar geen daadwerkelijke klap of lichamelijke verwonding aan te pas komt. Maar wat dan wel?

Ik sprak laatst met een vrouw, die 15 jaar lang in een relatie met psychische mishandeling had gezeten, zonder dat zij dat zelf door had. Ik betrapte mezelf erop dat ik er een oordeel over had. Ze was hoog opgeleid, kwam zelfverzekerd over en ze leek destijds heel gelukkig in haar relatie. Haar kan dat toch niet overkomen? Zij prikt daar toch doorheen? Haar toenmalige partner leek ook prima: vriendelijk, verbindend en hij werd getypeerd als een ‘allemansvriend’. Maar achter gesloten deuren sloop het geweld er geleidelijk aan in. Het begon met kleineren van de vrouw in de vorm van grapjes. Door de jaren namen de grapjes steeds kwetsendere vormen aan. Na de komst van kinderen kwam daar ook emotionele chantage bij: of het nou ging over haar werk, keuzes in haar moederschap, vrienden of familie. Alles en iedereen om de vrouw heen werd ‘in het belang van het gezin’ onbelangrijk gemaakt. De vrouw raakte geïsoleerd van haar omgeving en het geweld nam ook fysieke vormen aan. Uiteindelijk besloot ze, na een heftig incident, uit deze vicieuze cirkel van geweld te stappen. Maar zelfs toen de relatie was beëindigd, ging het psychische geweld door op afstand en via instanties en de kinderen. Het werd zelfs erger.

Duidelijk wordt hieruit hoe psychisch geweld stilletjes een relatie insluipt. Het gebeurt geleidelijk aan, onder het mom van ‘je kunt toch wel tegen een grapje’. Dit is ook de reden dat slachtoffers veelvuldig terug gaan naar de partner, die hen psychisch mishandelt, voor ze daadwerkelijk de relatie beëindigen. Het psychische geweld wordt ‘gedowngrade’, het slachtoffer gaat aan zichzelf twijfelen en valt weer terug in het oude patroon en de cirkel van geweld. Het lang en intensief worden blootgesteld aan deze vorm van mishandeling leidt tot ernstige mentale schade bij slachtoffers, in de vorm van complex trauma.

Een veel gehoord probleem is dat de professionele instanties niet zijn toegerust op het herkennen van psychische mishandeling. Het label ‘vechtscheiding’ wordt er als heel snel op geplakt. Zij zien alleen de vriendelijke en verbindende ‘dader’, die meteen de slachtofferrol inneemt en wordt geloofd. En het slachtoffer wordt omgekeerd door instanties in de daderrol geplaatst, vanwege de heftige reacties van het slachtoffer als gevolg van het complexe trauma.

Instanties zijn gericht op het herstellen van de communicatie tussen de ouders onderling, maar als er een verleden aan controle en macht aan is vooraf gegaan, zal communicatie nooit kunnen worden hersteld. In een ideale situatie zijn ouders die met elkaar blijven communiceren, altijd meer in het belang van de kinderen, dan ouders die dat niet doen. In situaties, waar jaren aan psychisch geweld aan vooraf is gegaan, levert, het blijven aansturen op communicatie tussen ouders, kinderen meer schade op. Vormen als parallel ouderschap, met minimale communicatie tussen de ouders en vastomlijnde afspraken zijn dan de enige optie. In het belang van een gezonde ontwikkeling van de kinderen. Hier komt steeds meer over naar buiten, maar nog steeds is het rechtssysteem en het jeugdhulpsysteem hier niet op ingericht.

Op deze Internationale Vrouwendag vraag ik daarom aandacht voor psychisch geweld onder vrouwen. Een vorm van huiselijk geweld, die meer voorkomt dan we denken, die nog steeds te onderbelicht is, waar professionals nog te weinig aandacht voor hebben, maar die wel een ontzettende impact heeft op het leven van deze vrouwen en van hun kinderen. Door hier niets aan te doen, wordt de vicieuze cirkel van geweld door gegeven aan de volgende generatie(s) en hebben de eerdere generaties de weg voor niets geplaveid voor de vrouwen en meisjes van nu en die van de toekomst.

(naam inzender bij redactie bekend)