Het beeld van de gemeentepolitiek: na vele verkiezingsbeloften van de politieke partijen en de keuze van de kiezers wordt een coalitieakkoord opgesteld door de winnaars. Dit staat meestal vol met beloften en inspanningsintenties om op vele terreinen tot verbeteringen te komen. Vervolgens gaat het college van B&W aan de slag, maar wordt het akkoord ingehaald door de waan van de dag: incidenten, opwinding in de media, protesten uit de samenleving, politieke toneelstukjes. Onafhankelijke reflectie en evaluatie zijn schaars en leiden veelal tot niets.

Lokale bestuurders worden geacht, betaald en ruim gefaciliteerd, om te komen met goed werkende oplossingen voor maatschappelijke problemen en uitdagingen. Maar wat is nu de praktijk:

=In te veel akkoorden worden abstracte of zelfs vage beleidsdoelen geformuleerd,
=Een routekaart met instrumenten om die doelen te bereiken wordt niet gegeven,
=Een tijdpad ontbreekt, zodat ijkmomenten niet bepaald kunnen worden,
=Monitoring en tussentijdse evaluaties zijn er wel maar lang niet voldoende. En als ze er zijn ontbreken de mechanismen om het beleid bij te stellen,
=Men is inspanningsgericht maar zelden met een duidelijk omschreven verplichting en al helemaal geen resultaatverplichting.

Overdreven gesteld: ‘Dit (vage) doel willen we bereiken. We gaan op pad in de richting waar we vermoeden dat het doel te vinden is. We doen echt wel ons best en wellicht komen we dan bij ons doel uit’. Deze insteek wordt door burgers, deskundigen en media als veel te vrijblijvend en daarom ongewenst beschouwd. Zeker in het licht van een beeld waarbij bestuurders eerst wegduiken, naar elkaar wijzen, vertragen, doorschuiven en waarbij ze uiteindelijk via kostbare maatregelen de eigen positie moeten zien te redden.

Het kan ook anders:

=Formuleer concrete beleidsdoelen in de akkoorden, liefst in samenspraak met burgers,
=Stel een routekaart op om de doelen te bereiken met de nodige ijkpunten en meetmomenten,
=Zorg voor de beleidsinstrumenten waarmee de doelen kunnen worden behaald,
=Bewaak de voortgang via monitoring en evaluaties en schep ruimte voor beleidsaanpassingen zodra dat nodig blijkt,
=Koppel bestuurders aan beleidsdoelen in de vorm van een resultaatverbintenis,
=Laat een coalitieakkoord niet alleen een verbintenis tussen politieke partijen zijn, maar ook met burgers,
=Laat een onafhankelijke organisatie, bijvoorbeeld de Algemene Rekenkamer of een gemeentelijke rekenkamer (-commissie) een bestuurs effectrapportage (BER) maken, en spreek af dat het beleid op basis hiervan ook echt wordt verbeterd,
=Zorg voor bepalingen waarmee slecht werkende beleidsmaatregelen makkelijk kunnen worden vervangen door beter werkende.

De voordelen hiervan: doelgerichter werken, openheid over het beleidsproces, meer aandacht voor zaken die relevant zijn voor burgers, meer focus op de resultaten en de mate waarin problemen echt worden opgelost. Minder vrijblijvendheid, minder aandacht voor de onmogelijkheden, minder profileringsdrang van politici, minder focus op procedures. Duidelijk wordt hiermee ook wat de bestuurskracht is van lokale bestuurders, hetgeen tot een natuurlijke selectie leidt. Ook zal hierdoor het vertrouwen in het openbaar bestuur toenemen.

(Rob van Engelenburg/Peter van Hoesel)