De belevingswerelden van burgers en haar overheid zouden moeten overlappen, naar elkaar toe bewegen, samenwerken en elkaar versterken. Maar het tegengestelde is al jaren het geval en bij de laatste verkiezingen nog duidelijker geworden. De wereld van de burgers en die van het openbaar bestuur drijven steeds verder uit elkaar. De verbindingen worden steeds losser en wederzijdse onverschilligheid en zelfs aversie nemen toe.
Waar blijkt dit onder meer uit? Lage verkiezingsopkomsten (zo ging 1 op de 2 kiezers niet stemmen bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen); groeiend aandeel stemmers kiest voor protestpartijen; de middenpartijen verliezen al jaren stevig met als resultaat een zwakkere coalitie; steeds lager vertrouwen van burgers in bestuur en overheid; frustraties over trage en onoplosbare zaken; minimale invloed van burgers op hun eigen leefomgeving, beleid en bestuur. Op zich vreemd want burgers en bedrijven betalen toch de overheid, die expliciet geacht wordt op te komen voor de collectieve belangen van de inwoners.
Wat zijn nu de verbindingen tussen burgers en het bestuur kunt u zich afvragen? Gebaseerd op vele verkiezingsbeloften die zeer ten delen waargemaakt worden kan men 1 maal per 4 jaar kiezen. Inspreken bij de gemeente kan ook: maximaal 5 minuten wel. Mijn eitje zondagmorgen krijgt meer kooktijd. Soms is er een referendum maar de uitslag is een vrijblijvend advies en heeft minimaal of geen invloed. Lobbyen bij politieke partijen is tijdrovend en ongewis qua resultaat.
Het bijwonen van inspraak-, informatie- of participatieavonden en het plakken van gele stickers qua voorkeur verandert de vooraf ingenomen bestuurlijke besluiten nauwelijks. En wanneer vooraf de mening van burgers erg sterk afwijkt van die van bestuurders is er altijd de oplossing: we doen bij dit project niet aan burgerparticipatie (een ‘Bianca Bremertje’). Zie het Vlietland-dossier in Leidschendam-Voorburg. Burgers hoef je maar één keer te frustreren om ze kwijt te raken. Gedreven inwoners met passie komen niet bij de overheid voor de koffie, een welwillend oor of excuses maar willen invloed op hun leefomgeving.
Het resultaat is dat beide werelden zich terugtrekken op hun eigen eiland. Zeker gefrustreerde burgers wenden zich af van de wereld van het openbaar bestuur. Maar ook bij de overheid gaan de luiken nog meer dicht. Informatie wordt niet meer gedeeld, beeldvorming en regie om de eigen positie af te dekken voeren de boventoon, procedures en besloten besluitvormingsprocessen bewaken de uitkomst, relevante signalen uit pers en burgerij worden niet meer opgepakt, procedures zijn belangrijker dan resultaat en bij conflicten staat een kordon van juristen in vol ornaat paraat om in dure onbegrijpelijke taal het standpunt van de bestuurders te verdedigen. Wel op kosten van diezelfde burgers die deze wereld met haar eigen mores en sores en taalgebruik niet meer begrijpen, moe zijn van beloften, papieren oplossingen en procesmatige verontschuldigingen. De wereld van burgers draait om de 3 B’s: Begrijpelijke taal, Beloften nakomen en als overheid Burgers centraal stellen in denken en handelen.
Een triest beeld dat door vele burgers, de pers (zie onder andere de serie De Staat van de Democratie in Vlietnieuws) en in toenemende mate ook door volksvertegenwoordigers (h)erkend wordt. Maar wat is dan de oplossing van de zijde van de overheid voor deze groeiende kloof? Meer onderzoek, een andere bestuurscultuur, meer advies, beter ons best doen et cetera, et cetera. Wederom mooie intenties maar het zet in de praktijk geen zoden aan de dijk.
Er is een wederzijds belang om dit proces te keren. Overheid neem de burger serieus, ga de constructieve dialoog en samenwerking aan en werk samen naar een optimaal resultaat. Zonder achterkamertjes besluiten vooraf. Ambtenaren weer als civil servants en geen persoonlijke hulpjes van een bestuurder. Gooi de overheidsluiken open, leg verantwoording af aan raad en burgers en focus op je kerntaak: dienstverlenend aan inwoners. De burger wil wel, nu de overheid nog.
(Rob van Engelenburg)
