Het begon zo hoopvol: een gemeenteraad die besloot zelf onderzoek te gaan doen in plaats van het klakkeloos aannemen van teksten die B&W verspreidden. Nu, vijf en een halve maand later, is er maar één conclusie mogelijk: het werd een totale mislukking.

Terug naar het begin, 1 februari. De gemeenteraad besluit tijdens een extra vergadering zelf een onafhankelijk jurist te laten gaan kijken naar plannen voor de bouw van 222 recreatiewoningen op Vlietland.

GBLV en VVD zien er eigenlijk niets in, maar omdat coalitiegenoot D66 de oppositie in het verzoek steunt, gaat men mokkend mee.

Aanleiding voor de boude stap, de beweringen van wethouder Bianca Bremer (GBLV) dat er juridisch gezien niets meer te doen valt tegen het bouwplan. Een standpunt waarbij ze zich beroept op een juridisch adviseur, huisadvocaat La Gro Geelkerken en de provincie Zuid-Holland (eigenaar van Vlietland).

Commissaris der Koning, Jaap Smit, laat echter in een open brief weten dat de ideeën die de wethouder heeft over de provinciale houding in deze niet kloppen. Daarmee is de twijfel gezaaid die de gemeenteraad ertoe brengt de zaak zelf te gaan onderzoeken.

Aanstichter van alle activiteit is het Burgerinitiatief Vlietland. Dat hield de gemeenteraad voor dat het ontwerp bestemmingsplan waarmee de bouw van 222 ‘grondgebonden’ woningen mogelijk wordt, te omzeilen viel. Door een voorbereidingsbesluit te nemen werden alle ontwikkelingen bevroren en kon er een alternatief plan worden gemaakt voor de achterhaalde bouw.

De gemeenteraad zette een Begeleidingscommissie op die toezicht moest houden op het eigen speurwerk. Acht raadsleden, van elke fractie één, met een onafhankelijk voorzitter, Ita Joosten (griffier) en een eigen ‘commissie-griffier’.

Vanaf het eerste moment was alle werk van de commissie met geheimzinnigheid omgeven. Er werd zelfs een aparte app-groep gemaakt waarin ‘versleutelde’ berichten werden gewisseld. De opdracht aan de onafhankelijk jurist? Geheim.

Zeven bureaus werden geselecteerd; Hekkelman advocaten werd uitverkoren. Op 14 juni presenteerde hij zijn advies. Achter gesloten deuren. De leden van de Begeleidingscommissie kregen het stuk ter plekke te zien. Na het overleg moest het weer ingeleverd worden.

Alles wat de Begeleidingscommissie deed werd als ‘top secret’ behandeld, ook al was daar nooit formeel toe besloten. De gemeenteraad deed dat niet, de commissie zelf ook niet.

Intern werden de leden van de Begeleidingscommissie ‘bedolven’ onder juridische teksten waarmee ‘aangetoond’ moest worden dat er niets naar buiten kon of mocht. Voortdurend werd de Wet open overheid (WOO) erbij gehaald, een wet die juist bedoeld is overheidsinformatie beschikbaar te maken voor derden.

Nee, hierbij ging het, zo werd beweerd, over ‘beleidsopvattingen’, ‘persoonlijke meningen’ en zaken ‘die de belangen van de gemeente schaadden dan wel konden schaden’. De brave raadsleden, juridisch niet geschoold en ook niet voorbereid op dit ‘spel’, accepteerden het.

WOO-verzoeken die derden bij de gemeente deden werden om dezelfde redenen afgewezen. Indien er wel mondjesmaat stukken vrij werden gegeven, kon betrokkene daar niet veel mee.

Uiteindelijk ontaardde de activiteiten van de Begeleidingscommissie in een slagveld waarbij de emoties hoog opliepen, ook verbaal, en men elkaar van lekken betichtte. De commissievoorzitter kwam onder vuur te liggen (want ‘partijdig’).

Het geheel mondde uit in een nieuwe extra vergadering van de gemeenteraad, afgelopen dinsdag. Achter gesloten deuren. De relevante stukken kwamen pas een uur voor het beraad beschikbaar voor de gemeenteraadsleden. Vertrouwelijk, wel te verstaan.

Het resultaat: van het advies Hekkelman is een ‘populaire versie’ gemaakt. Dat stuk is vrijgegeven. Het is door gemeenteambtenaren gemaakt. Mr. Lam is er alleen over geïnformeerd en zwijgt zelf als het graf. Alle andere stukken die de Begeleidingscommissie onderhanden had, blijven geheim.

En dat in een gemeente waar de politici (gemeenteraad en B&W) de mond vol hebben over transparantie, openheid en het betrekken van de burger bij de beleidsvorming (burgerparticipatie). Quod non; de welke niet.

De schade van het geheel is echter veel groter. Gemeenteraadsleden staan elkaar, figuurlijk gesproken, ‘naar het leven’. Het onderlinge vertrouwen is weg. Net als het vertrouwen in de ambtenaren (griffier) en de activiteiten op het Raadhuis. Naar verluidt werd wethouder Philip van Veller dinsdagavond in het besloten deel van de gemeenteraadsvergadering zelfs uitgejouwd.

De burgemeester moet op last van de gemeenteraad een onderzoek gaan instellen naar lekken uit de Begeleidingscommissie. Daarbij moet iedereen in en rond de commissie onder de loep worden genomen. Een heksenjacht dus.

De fractievoorzitters, de griffier en de burgemeester moeten bovendien kritisch kijken naar ‘de wijze waarop de betrokkenen bij dit proces invulling hebben gegeven aan hun rol, teneinde het functioneren van de gemeenteraad te verbeteren en soortgelijke situaties in de toekomst te voorkomen’, zo bepaalde de gemeenteraad.

Dat wordt dan een nieuwe griffier want de huidige, tevens voorzitter van de Begeleidingscommissie, vertrekt per 1 september.

Uit het lekonderzoek komt niets, dat valt nu al te voorspellen. En in het tweede geval luidt de conclusie ‘zo nooit meer’.

Duidelijk is dat een groep willekeurige gemeenteraadsleden zo’n proces niet kan managen. Men heeft er de kennis en kunde niet voor en laat zich goedgelovig door derden (met welk belang?) de weg wijzen. Om er te laat achter te komen dat men in een fuik terecht is gekomen, zonder uitweg.

Duidelijk is ook dat het functioneren van de lokale democratie grote schade heeft opgelopen. En dat terwijl er nog maar 51,2 procent van de inwoners (opkomst gemeenteraadsverkiezing maart 2022) in geloofde. Trend dalend, zeker na deze mislukking.