Een paar veronderstellingen vooraf. Gemeenteraadsleden zijn mensen met een goed stel hersenen. Ze nemen besluiten in het belang van de inwoners; hun kiezers. En ze doen dat consequent volgens een vaste lijn. Dus niet hap snap; zo de wind waait, waait mijn rokje.

In deze gemeente is het echter anders. Op 11 juli besloot de gemeenteraad twee stukken inzake de bouw van 222 recreatiewoningen in Vlietland geheim te verklaren. Op dinsdag 26 september wilde men dat besluit bevestigen, er geheimhouding van een derde stuk aan toevoegen en uitmaken dat die geheimhouding er was met terugwerkende- en toekomstige kracht.

Afgelopen dinsdag besloot men echter iets anders. De geheimhouding van twee van de drie stukken werd opgeheven. Maar, let op, ze werden daarmee niet openbaar!?

Ter verklaring: op 11 juli ging het om een advies dat de gemeenteraad zelf inwon bij een externe jurist, mr. T. Lam. En om een rapport waarin stond welke financiële schade de gemeente kon oplopen als het bouwplan alsnog werd gewijzigd en/of afgewezen door de gemeenteraad.

Op 26 september lag er daarnaast nog een stuk waarin het advies-Lam was gebundeld met eerdere adviezen van een juridisch ambtenaar van de gemeente (aan B&W) en van de huisadvocaat van de gemeente, La Gro Geelkerken (ook aan B&W).

Om het nog ingewikkelder te maken: het advies van de juridisch ambtenaar is sinds december 2022 openbaar omdat wethouder Bianca Bremer het naar de gemeenteraad zond. Het stuk van de huisadvocaat is door B&W geheim verklaard omdat men ‘vrij’ met de raadsman wil kunnen communiceren.

Het combinatiestuk is alleen gezien door een commissie bestaande uit gemeenteraadsleden die het advies-Lam ‘begeleiden’. Wie tot het maken ervan besloten heeft, weet formeel niemand (meer): ambtenaren van het Raadhuis, ambtenaren van de griffie (gemeenteraad) of beiden samen.

Hoe dan ook, wat op 11 juli nog plechtig het stempel geheim kreeg, werd op 26 september van dat stempel bevrijd, op het rapport over de financiële schade na. Maar, let op, daarmee worden de stukken niet openbaar. Waarom niet? Omdat de gemeenteraad ervan uitgaat dat de stukken onderwerp vormen van procedures Wet open overheid (WOO).

Die procedures lopen inderdaad. Er zijn diverse organisaties en individuen die eerder op grond van die wet om openbaarmaking van de geheim verklaarde stukken hebben gevraagd.

Die procedures lopen als volgt. Op een verzoek volgt een reactie van B&W en/of gemeenteraad. Is die niet bevredigend dan kan de verzoeker bezwaar maken. Daarover oordeelt een onafhankelijke commissie. Wanneer die samen komt bepaalt de gemeente.

Die commissie komt tot een oordeel. Dat is echter niet meer dan een advies aan B&W/gemeenteraad. Die beslissen wat te doen met het advies. Waarna de verzoeker al dan niet in beroep kan gaan en/of naar de rechter kan stappen.

In de gemeenteraad gaat men er nu van uit dat men daar, uiteindelijk, kan beslissen wat er met een WOO-verzoek gebeurt: gevolg aan geven of niet. Aan de mogelijkheid dat openbare stukken ook openbaar zijn zonder WOO-verzoek heeft men niet gedacht. Openbaar is openbaar, toch?

Om het geheel nog gekker te maken: B&W ontkennen nu elke betrokkenheid. Dat terwijl datzelfde B&W eerder in overleg met de gemeenteraad besloot delen van WOO-verzoeken zelf te gaan be- afhandelen. Dat betrof het advies van de juridisch ambtenaar én het stuk van de huisadvocaat. De eigen huisadvocaat werd er zelfs op gezet.

Met andere woorden; B&W zijn mede verantwoordelijk. Datzelfde geldt voor het combinatiestuk. Ook daaraan is zijdens B&W op zijn minst meegewerkt.

Hoe dan ook, op de 26ste claimde burgemeester Martijn Vroom dat de hele kwestie van geheimhouding of niet alleen de gemeenteraad betrof. Dat het voorstel tot geheimhouding van de drie stukken stond in een brief aan de gemeenteraad met daaronder zijn handtekening, verklaarde hij door te stellen dat het stuk van het presidium kwam, en dat hij daar nu eenmaal voorzitter van is.

Het presidium bestaat uit zes gemeenteraadsleden. Van elke fractie één, behalve SP en ChristenUnie. Die mogen er niet in zitten want het zijn éénmansfracties en dat is per definitie ook een fractievoorzitter. En die laatsten mogen niet in het presidium zitten.

Even de zaak samenvatten. Op 11 juli besluit de gemeenteraad tot geheimhouding van een tweetal stukken. Vervolgens, enkele maanden laten, stelt het presidium – met vertegenwoordigers van de grotere fracties – voor nogmaals over die geheimhouding te beslissen en er een derde stuk aan toe te voegen. En op 26 september wordt beslist de geheimhouding op twee van de drie stukken op te heffen. Begrijpt u het nog? Allemaal dezelfde mensen en dezelfde partijen.

Daar komt bij dat er voor het besluit op 11 juli, het voorstel van het presidium en de besluitvorming deze week eigenlijk geen motivering is aangegeven. Geen onderbouwing anders dan, op de 26ste tenminste, transparantie. Een late inkeer. Maar waarom dan vast houden aan WOO-procedures? Gooi dan meteen maar alles op straat. Maar dat gebeurt dus niet. Einde transparantie.

Tussen neus en lippen door viel in het gemeenteraadsdebat van deze week wel te horen dat iedereen de besluitvorming tot nu toe betreurt. Een gebrek aan heldere regels voor het omgaan met WOO-verzoeken en het optreden van de voormalige griffier van de gemeenteraad (mevrouw Ita Joosten) in het hele proces worden daar als ‘oorzaken’ voor aangegeven.

Het ware beter als de gemeenteraadsleden, ambtenaren en B&W eens bij zichzelf te rade gingen. Zij allen hebben er een zooitje van gemaakt. Niemand is op de rem gaan staan met de vraag ‘waar zijn we in godsnaam mee bezig?’ ‘Klopt dit allemaal wel?’ Het La Gro Geelkerken vragen om een stuk ‘hoe om te gaan met de WOO’ is tekenend.

Het geheel is één grote soap geworden. Het excuus ‘ik ben geen jurist’ gaat niet op. Logisch nadenken is niet exclusief voorbehouden aan juristen.

Het lijkt er sterk op dat alle betrokkenen de weg kwijt zijn geraakt in hun fictieve wereld. Nu al. En dan te bedenken dat het hele circus rond Vlietland nog weken, maanden, jaren doorgaat. Help, waar is de nooduitgang?