De provincie Zuid-Holland onderzoekt hoe het staat met de financiële en beleidsmatige vrijheid van gemeenten, waaronder Leidschendam-Voorburg. Uit het onderzoek moet blijken of de gemeenten nog wel zelfstandig kunnen beslissen en ook zelfstandig problemen kunnen aanpakken. Dat heeft gedeputeerde Floor Vermeulen bekend gemaakt. Het onderzoek moet begin 2021 klaar zijn. De provincie is toezichthouder op de gemeenten.
Aanleiding vormen de blijvende financiële tekorten bij de gemeenten in het sociaal domein (zorg, bijstand, sociale voorzieningen) en de financiële gevolgen van de coronacrisis. Vermeulen wijst wel op de financiële hulp van het rijk voor de coronalasten maar stelt tegelijk dat er geen oplossing biedt voor de tekorten in het sociaal domein.
De gedeputeerde stelt dat er bij het overdragen van taken van de rijksoverheid aan de gemeenten, blijvende knelpunten ontstaan: knellende kaders en regels, nog knellender budgetten, uitvoering in regionale verbanden die bijsturing bemoeilijken. Tevens worden er door het rijk steeds nieuwe en aanvullende kaders en regels meegegeven, aldus Vermeulen.
‘Gemeenten komen in financiële problemen zonder de mogelijkheid daar zelf inhoudelijk (beleid) of financieel op te kunnen sturen. Gemeenten geven nu aan dat door de onvermijdelijke tekorten zij moeten gaan bezuinigen op lokale voorzieningen. De nieuwe taken gaan in dat geval dan ten koste van de lokale autonome kerntaken’.
Daarnaast wordt steeds meer van de gemeenten gevraagd daar waar het gaat om energie omwenteling, klimaatverandering of een economie zonder afval. ‘Om adequaat bij te kunnen dragen is het noodzakelijk dat gemeenten hiervoor de (financiële) ruimte hebben’, stelt Vermeulen.
‘De genoemde ontwikkelingen roepen de vraag op of gemeenten niet te veel worden beperkt in hun financiële en beleidsvrije ruimte. Dit kan dan namelijk op gespannen voet staan met het grondwettelijk uitgangspunt dat gemeenten een autonome bestuurslaag zijn en een ‘open huishouding’ hebben. Dit betekent dat gemeenten zelf kunnen beslissen welke beleidsdoelstellingen zij nastreven, welke initiatieven zij daarvoor opstarten, en hoeveel geld zij daaraan uitgeven’.
‘Vanuit onze rol als hoeder voor de kwaliteit van het openbaar bestuur en onze doelstelling van sterke gemeenten in Zuid-Holland wordt daarom gestart met een onderzoek om inzicht te krijgen in de feitelijke financiële en beleidsvrije ruimte van gemeenten. Deze resultaten worden vervolgens gebruikt om de meer fundamentele vraag te beantwoorden of er dus in voldoende mate nog sprake is van autonomie en een open huishouding (zelf problemen aanpakken, red.)’, besluit Vermeulen. (foto Provincie ZH)
