Peter van der Ploeg, directeur van Huygens’ Hofwijck is een verwoed lezer en verteller. In deze corona-tijd bespreekt hij op Vlietnieuws iedere zondag een boek. Deze keer: 150 maal een Ode aan Den Haag
Hoe zing je de lof van een stad? Dat wordt vandaag de dag veelvuldig gedaan met prachtige fotoboeken, filmportretten of apps. Constantijn Huygens deed het in 1643 in zijn bundel Haga Vocalis middels gedichten. ‘Puntdichten’ om precies te zijn. Korte, trefzekere typeringen in rijmvorm. De bundel bevat gedichtjes over honderd Haagse straten en vijftig Haagse gebouwen: Plein, Binnenhof, Poten, Kneuterdijk, Voorhout, Mauritshuis, Gevangenpoort en ga zo maar door. Tot aan de meer obscure straatjes en steegjes als de Angiportum Stabularium (Stalsteeg) en de Via Scortaria (Hoerenpad in het Haagse Bos). Het aardige is dat hij die straten en gebouwen over zichzelf laat vertellen. Het zijn gedichtjes in de ik-vorm. Ze hebben daardoor een heel informeel karakter. Het zojuist genoemde Hoerenpad bijvoorbeeld begint met de strofe
‘Wie dwaalde en kwam in dit bos /
Op zo’n naam om je diep voor te schamen? /
Het zachte matras van mijn mos /
Verleidt ook de eerbare dame …
De verzen getuigen van het talenwonder dat Constantijn was. Je zou in de 17e-eeuw misschien wel een tweede persoon hebben kunnen vinden die ook minstens zeven talen beheerste, maar gedichten schrijven in zoveel talen is toch wel van een andere orde, dat is de eredivisie om het zo te zeggen. Constantijn schreef Haga Vocalis, de titel zegt het al, in het Latijn. Voor de lezer van vandaag zijn ze in het Nederlands vertaald door classicus/dichter Ilja Leonard Pfeijffer en classicus/Huygenskenner Frans Blom. Daarmee zijn de gedichten nu bereikbaar voor een breed publiek, terwijl voor de gymnasiasten onder ons de originelen direct naast die vertalingen zijn afgedrukt. Pfeijffer schreef bovendien een zeer informatieve inleiding over Constantijn als dichter van de reeks, Blom leverde een toelichting op de cultuurhistorische aspecten ervan. Deze bundel, in 2013 uitgegeven onder de titel Stemmen van Den Haag, is daarmee het product van een indrukwekkend driemanschap.
De vertaling is zonder meer geslaagd. Constantijns Latijn is spitsvondig, maar zijn gedachtesprongen zijn soms ingewikkeld. Er is in die gevallen voor gekozen om, wanneer dit nodig was, in de vertaling te zoeken naar een hedendaags equivalent. Zo lees je in een van de inleidende gedichten:
‘Treed binnen in een stad vol ongehoorde klanken /
waar Haags talent een show van fonkeling en moois /
Spraakmakender vertolkt nog beter dan The Voice / ….’
Vaak bieden de namen van straten of gebouwen Constantijn een handvat voor een sprankelende dichterlijke weergave. Maar wat moet je met een straatnaam als de Poten? Een chique straat, om de hoek van het Binnenhof. Dit gedicht toont dat Constantijn op zijn best is wanneer het lastig wordt:
‘Poten /
Geen boersere naam was gegeven /
Aan een straat zo charmant en verheven /
Maar met klinkers van waarde /
Bepoteld door paarden /
Heb ik toch met mijn naam leren leven.’
Stemmen van Den Haag is een bundel om te bladeren, te stoppen bij straten of gebouwen die je kent en je te verwonderen over de rijke vondsten en geestige invallen, zowel van Constantijn als van Pfeijffer en Blom.
Verstopt tussen die rijkdom aan gedichten bevinden zich wat verrassingen, gedichten die Pfeijffer en Blom tijdens het werken aan dit project zomaar uit de pen moeten zijn gevloeid. Niet verwonderlijk, wanneer je alleen al denkt aan Pfeijffers fascinatie met ‘de plek’, of dat nu Leiden is of Genua. Eén zo’n verrassing noem ik, dat gaat onder de Latijnse titel Culina Mobilis, cui nomen Libertas. Zelfs voor iemand wiens Latijn heel basic is, is duidelijk dat dit gedicht moet zijn gewijd aan Snackcar De Vrijheid, boven de Utrechtsebaan. Constantijn zou zo’n speelse toevoeging vast hebben gewaardeerd.
Constantijn Huygens / Stemmen van Den Haag. Samengesteld en vertaald door Frans Blom en Ilja Leonard Pfeijffer / 172 blz / Prometheus, 2013
