Jan Anthonie Bruijn kan aan de slag. Hij mag de komende twee weken gaan uitzoeken met welke partijen er een stabiele coalitie te vormen is die Leidschendam-Voorburg de komende vier jaar gaat besturen.
Maar niet alleen dat, de samenstelling van die coalitie moet ook nog recht doen aan de uitslag van de gemeenteraadsverkiezing van 21 maart jongstleden.
Dat laatste vormt een complicerende factor voor Bruijns werk. De stembusgang kende immers een aantal winnaars en een aantal verliezers. De winnaars waren VVD, GBLV en GroenLinks. De verliezers: D66. Er bleven drie partijen even sterk: CDA, PvdA en ChristenUnie-SGP.
Recht doen aan de verkiezingsuitslag bij de coalitievorming zou een combinatie van VVD, GBLV en GroenLinks betekenen. Die komen met z’n drieën op 22 van de 35 zetels in de gemeenteraad; een ruime meerderheid.
Rekentechnisch zou het kunnen. Politiek wordt het een stuk ingewikkelder. De VVD heeft als oppositiepartij het beleid van de coalitie met GBLV en GroenLinks te vuur en te zwaard bestreden. Dan zou het toch wat vreemd overkomen bij de kiezers als men na een verkiezing als de beste vrienden samen een coalitie zou vormen.
Maar dat is niet alles. Tussen de drie partijen botert het ook niet. Bij de VVD vertrouwen ze GBLV niet. Geen wonder na de gebeurtenissen eind 2014 toen men ook samen in een coalitie zat. Toen werkte GBLV de VVD eruit. Met hulp van D66, PvdA en GroenLinks.
Dat gebeurde volgens de liberalen bovendien op oneigenlijke gronden: een in de verre toekomst voorspeld verlies op het onroerendgoed project Duivenvoordecorridor (DVC). Een verlies dat alleen op papier bestond uitgaande dat de op dat moment heersende grond- en huizenprijzen in een tijd van economische terugval.
GroenLinks heeft voor de stembusgang aangegeven zichzelf niet in een combinatie met VVD en/of CDA te zien. De partij wil gewoon door met de huidige coalitiepartners GBLV, D66 en PvdA. Met z’n vieren hebben ze 20 zetels in de gemeenteraad, ook een meerderheid.
Maar deze combinatie zou geen recht doen aan de verkiezingsuitslag, tenzij verliezer D66 plaats maakt voor een andere partij. Daarover straks meer. Terug naar het bondgenootschap VVD, GBLV, GroenLinks.
De VVD heeft zich de afgelopen jaren het hardst afgezet tegen zo ongeveer elk beleidsvoorstel dat GroenLinks nu juist erg aan het hart ligt. Met het afvalbeleid als boegbeeld. Samen in een coalitie zou betekenen dat de één of de ander de eigen principes grotendeels moet opgeven. Principes op grond waarvan men nu juist kiezers won.
Maar er is meer. GBLV en GroenLinks wonnen niet door eigen kracht maar door ‘reststemmen’. Tenminste, dat stellen experts die de verkiezingsuitslag nauwgezet hebben nagerekend. Dat plaatst de term ‘recht doen aan de verkiezingsuitslag’ in een ander daglicht.
Dan kan immers alleen VVD een echte overwinning claimen. En kunnen er andere combinaties om de hoek komen kijken. CDA en PvdA stonden voor 21 maart beiden op verlies. Zetelbehoud in de gemeenteraad is voor hen beiden uit te leggen als een zege.
VVD, CDA en PvdA komen gedrieën echter niet tot een meerderheid (17 van de 35 raadszetels). En het is de vraag of PvdA zich wil laten ‘vermalen’ tussen VVD en CDA; traditioneel nauwe bondgenoten.
VVD, GBLV en een derde partij niet zijnde GroenLinks dan maar? Dan komt de vraag linksom of rechtsom om de hoek kijken. VVD, GBLV en CDA dan wel VVD, GBLV en PvdA/D66. In het eerste geval zit GBLV klem tussen twee partijen waarmee men niet direct op goede voet staat, in het tweede geval zitten de liberalen vast tussen ‘linkse’ partijen. En moet men opboksen tegen een meerderheid van de ‘oude’ coalitie.
Ook hier komt het ‘recht doen aan de verkiezingsuitslag’ om de hoek kijken: heeft verliezer D66 nog wel recht op een plek in een te vormen coalitie? Normaliter niet al zou het misschien politiek wel handig zijn met de altijd redelijke sociaalliberalen in zee te gaan.
Samengevat, het wordt een hels karwei waarbij we het nog niet eens gehad hebben over de andere voorwaarde: een stabiele coalitie. Die stabiliteit biedt alleen een voortzetting van de oude coalitie. Elke nieuwe coalitie moet dat nog maar bewijzen. Tenzij partijen over de eigen schaduw heen stappen en bereid zijn in zee te gaan met de vijanden van gisteren.
Dan kan VVD-GBLV ook. Elk twee wethouders en klaar. Alleen is de meerderheid (18 raadszetels) wel erg dun. Er hoeven maar één of twee gemeenteraadsleden door welke reden dan ook te ontbreken bij een zitting, en een beleidsvoorstel kan zo maar sneuvelen.
Het is aan Jan Antonie Bruijn om het allemaal uit te vogelen. En liefst binnen twee weken met een advies te komen. Gelukkig noemde de man de politiek ‘een hobby van mij’. En zoals bekend gaan hobbyisten soms erg ver om hun droom waar te maken of hun doel te bereiken.
