Jan Anthonie Bruijn had als informateur een duidelijke opdracht. Zoek naar een stabiele coalitie waarvan de samenstelling recht doet aan de uitslag van de gemeenteraadsverkiezing van 21 maart.
Twee weken had de diehard VVD’er de tijd om tot een advies te komen. Gisteravond lag het er. Bruijn stelt een combinatie van VVD, CDA, PvdA en ChristenUnie-SGP voor.
Van die vier heeft alleen de VVD op 21 maart gewonnen. De liberalen gingen van acht naar negen zetels in de gemeenteraad. De andere drie partijen bleven stabiel: CDA 5, PvdA 3, ChristenUnie-SGP 1.
Is daarmee recht gedaan aan de verkiezingsuitslag? Nee. Is de coalitie stabiel? Dat moet nog blijken. Vooralsnog kan men, als men er programmatisch uitkomt, steunen op 18 van de 35 raadszetels. Een uiterst krappe meerderheid die bij afwezigheid van één of meer raadsleden, door elke oorzaak dan ook, een struikelblok kan worden.
Kon Bruijn tot een ander advies komen? De VVD wilde eigenlijk een coalitie vormen met GBLV (ging bij de verkiezing ook van acht naar negen zetels, red.). Ook voor het CDA was die combinatie de meest voor de hand liggende.
Alleen wilde GBLV er niet aan. Die partij liet Bruijn weten maar één wens te hebben: doorgaan met de huidige coalitiepartners D66, PvdA en GroenLinks.
Toch koos Bruijn niet voor die optie ondanks het feit dat twee van die vier partijen wonnen bij de gemeenteraadsverkiezing (GBLV en GroenLinks) en de PvdA tegen de landelijke trend in, gelijk bleef. Bovendien gaat het om een ‘stabiele’ combinatie.
Bruijn noemde het doorgaan van de huidige coalitie ,,niet voor de hand liggend’’ omdat men als kwartet geen zetels had gewonnen (men bleef op 20 staan, red.) en D66 verloor (6 naar 4). De stabiliteit was volgens de informateur ,,een punt.’’ En anderen, binnen en buiten de coalitie noemden het niet als hun eerste keus.
Het lijken gezochte redenen. Zijn opmerking over de stabiliteit werkte Bruijn niet nader uit. En over de mening van anderen zweeg hij bij alle andere mogelijke combinaties.
VVD, GBLV, CDA wees Bruijn af omdat het CDA daarin getalsmatig overbodig zou zijn. Over VVD-GBLV merkte hij bovendien op dat er tussen die partijen grote programmatische verschillen zijn, net als ‘een cultuurverschil’. En, zo gaf de informateur aan, er waren ‘zorgen’ over de verdeling van de wethoudersposten.
Een andere variant die bekeken werd was VVD-CDA-PvdA. ,,Programmatisch kansrijk en stabiel’’ aldus Bruijn, maar geen meerderheid in de gemeenteraad. Er was dus aanvulling nodig. Met D66, ChristenUnie-SGP of Groen Links.
De informateur liet een krachtenbundeling met D66 echter vallen. Waarom maakte hij niet duidelijk. GroenLinks gaf aan niet met VVD en CDA in een coalitie te willen zitten. Bovendien zou door het toetreden van die partij de PvdA getalsmatig overbodig worden.
Dus bleef ChristenUnie-SGP als partner in de ogen van Bruijn over. In de combinatie met VVD, CDA en PvdA zitten geen verliezers, is niemand overbodig en zijn de programmatische verschillen overbrugbaar, aldus de informateur. Dus, zo stelde Bruijn voor, moet er gestart worden met een formatie tussen die vier partijen.
De vier willen wel, zo bleek uit de eerste reacties. Geen wonder. De VVD kan terugkeren op het pluche dat men eind 2014 gedwongen moest verlaten. De liberalen zijn bovendien veruit de grootste in de coalitie.
Voor het CDA geldt ook dat men terug kan keren in het centrum van de lokale macht. De PvdA kan blijven ‘regeren’ waardoor Nadine Stemerdink wethouder kan blijven en haar vurigste wens uitkomt. En voor ChristenUnie-SGP is deelname aan het bestuur een geschenk uit de hemel.
Dat de PvdA de draai maakt van een progressief college naar een conservatieve bundeling – van links naar rechts – is het meest opvallend. Zeker omdat men in de nieuwe combinatie ‘maatje’ GroenLinks kwijt is en er dus aan macht en invloed wordt ingeboet. Het zal vast niet het visioen zijn geweest van de sociaaldemocratische kiezers.
Belangrijkste vraag: gaat het allemaal werken? VVD en CDA waren de afgelopen jaren twee handen op één buik. ChristenUnie-SGP acteerde uiterst pragmatisch. Puur inhoudelijk. Voor de PvdA wordt het slikken. Daar ligt dan ook de grootste instabiliteit.
De programmatische onderhandelingen moeten duidelijk maken hoe ver de PvdA bereid is door de knieën te zakken. En wie weet komt er dan straks, na het vastlopen van de gesprekken, alsnog een voortzetting van de huidige coalitie uit de bus.
