Veel gemeenten in Nederland hebben zeker rond de verkiezingen van maart 2018 burgerparticipatie hoog in het vaandel gezet. De diverse politieke partijen, op zoek naar de stem van de kiezers, rolden over elkaar heen om burgerparticipatie en belangrijke thema’s voor haar burgers te promoten. Deze lokroep van de goudfazant was overal te horen. Wat komt daar nu, circa 2 jaar na dato, in de praktijk van terecht?

Bar weinig, moet helaas geconstateerd worden. Een tussenbalans is op zijn plaats.

Veel gesprekken en sessies met burgers om ideeën op te halen, veel intern overleg in het gemeentehuis en afleidingsmanoeuvres (wie voert regie: de raad of B & W). Maar geen actie.

Waar ligt dit aan? Eerst even de feiten en terugblik. Ontbreekt het aan kennis over burgerparticipatie en ideeën om hier mee om te gaan? Dit zou kunnen maar is erg onwaarschijnlijk. Erg veel interessante plannen en benaderingswijzen zijn door instanties en burgers in de loop der tijd panklaar aangereikt. Veel ervaring is uit de literatuur en van andere gemeenten op te pakken. Ook de waardevolle studie uit 2018 van de regionale Rekenkamer voor Wassenaar, Voorschoten, Oegstgeest en Leidschendam-Voorburg geeft prachtige voorbeelden van burgerinitiatieven en veel beleidsmatige aanbevelingen.

Een ander voorbeeld. Al in mei 2019 heeft de burgerinitiatiefgroep Leidschendam Noord, op verzoek van de gemeente, een gesprek gehad hierover met portefeuillehouder Klaas Tigelaar, geflankeerd door een stevig aantal ambtenaren. Een concreet uitgewerkt stappenplan is toen door het burgerinitiatief aan de gemeente voorgelegd.

Uitgangspunten zijn de principes: geef burgers de ruimte, ga uit van vertrouwen en werk samen. Het plan, met de welluidende titel ‘Participeren: moeten we samen leren’, had de volgende hoofdelementen:

1) Stel op korte termijn een gemengd samengestelde Task Force in die dit proces gaat sturen, monitoren en faciliteren. Bestaande uit portefeuillehouder, gemeenteraadsleden, ambtenaren en burgers. Reden: burgerparticipatie is een breed principe en partijbelang overstijgend.

2) Start burgerparticipatie experimenten. Pilotprojecten om van te leren op het vlak van bouwen / wonen, gebiedsontwikkeling, verkeer / mobiliteit, energie / duurzaamheid en het sociaal domein. Urgent, relevant voor burgers en veel te winnen. Ga bijvoorbeeld 1 a 2 jaar deze samenspraak en samenwerking aan: zet inhoudelijk stappen en leer van het samenwerkingsproces met burgers.

3) Meet de beginsituatie en bepaal beoogd eindresultaat op basis van het SMART principe ( Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden). Stap dus af van het principe: we gaan ons best doen en leveren een inspanning.

4) Evalueer inhoud en proces en stuur zo nodig tussentijds bij.

Mooie aanbevelingen die wel vooraf moeten gaan door een noodzakelijk veranderingsproces binnen de gemeente om de kans van slagen te vergroten. Het gaat dan om: kennis vergroten wat burgerparticipatie is (en ook niet is), een cultuur en mentaliteitsverandering, een andere werkwijze, bereidheid om informatie te delen en een open dialoog.

Na afloop van het gesprek werd door de Burgerinitiatiefgroep Leidschendam Noord meermalen tevergeefs om een reactie van de zijde van de gemeente gevraagd. We nemen het mee… was het hoogst haalbare. Burgers die, op verzoek van de gemeente, onbetaald tijd steken in het vorm en inhoud geven aan de invulling van een gemeentelijk beleidsvoornemen zo afserveren, staat zowel haaks op alle basisprincipes van burgerparticipatie als behoorlijk bestuur.

Eind 2019 zijn 2 moties ingediend en aangenomen in de Raad die gaan over: wie voert nu waarover de regie en gaan we nog beginnen met experimenteren. Een versnelling van het proces heeft dit helaas echter nog niet opgeleverd. Er wordt nog steeds gewacht op o.m. de instelling van de Stuurgroep Burgerparticipatie, bemensing, themakeuzen van de pilots, een routekaart met tijdpad, werkwijze, 0-meting en het vaststellen van de doelstelling.

De vraag komt op of de gemeente Leidschendam – Voorburg, deze raadsperiode, wel werk wil maken van het thema burgerparticipatie? Gelet op de zeer voorzichtige, terughoudende aanpak tot nu toe, het ontbreken van tempo zelfs om te gaan experimenteren en geen zicht op de noodzakelijke veranderingsprocessen binnen de gemeente lijkt het antwoord duidelijk. Als de politieke wil en bestuurlijke daadkracht ontbreekt om tot invulling en actie over te gaan is het qua verwachtingsmanagement het beste dit ronduit aan de burgers te laten weten.

Zo wordt het tenminste duidelijk, wat van de Raad en het college van B & W te verwachten is en wordt de verhouding tussen burgers en politiek niet nog meer belast. Een gemiste kans evenwel. Want constructieve burgerparticipatie is geen bedreiging maar een meerwaarde voor het samenspel met het lokaal gezag. Is het dan te laat: nee. Een oplossing ligt bij de Raad, als hoogste lokale bestuursorgaan, die via een motie het proces los kan trekken.

Wie pakt deze handschoen op?

(Rob van Engelenburg, docent Stichting Burger en Overheid)