De coalitie VVD, CDA, PvdA en ChristenUnie-SGP is niet meer. Twee jaar nadat het kwartet met één zetel meerderheid in de gemeenteraad startte, heeft het bondgenootschap een reddingsboei uitgegooid. GroenLinks liet zich aan boord halen, nadat D66 eerder ‘nee’ had gezegd.

Dat VVD, CDA, PvdA en ChristenUnie-SGP het niet hebben gered, is op zich niet zo vreemd. De formatie was in zichzelf een weeffout. Drie conservatieve oppositiepartijen die met een progressieve coalitiepartij in zee gingen. Waarbij de PvdA alleen uit wrok jegens GBLV handelde.

VVD en CDA profileerden zich in de verkiezingscampagne op twee thema’s: afval en een nieuwe Vlietbrug. Onderwerpen waarin zij mijlenver afstonden van de denkbeelden bij PvdA en Christenunie-SGP. Voor de lieve vrede werd er 1 miljoen euro in het afvalbeleid gestoken; voor de nieuwe brug werd ‘onderzoek’ als uitweg gekozen.

Na twee jaar ‘regeren’ is er op beide onderwerpen niets bereikt. Het afvalprobleem is nog even groot; de nieuwe brug komt er uiteindelijk niet.

Ook op andere beleidsterreinen bleek de meerderheid van één zetel in de gemeenteraad eerder een na- dan een voordeel. Angst ging de coalitie regeren. Verlamming sloeg toe. Van het ‘ruimte laten voor initiatief vanuit de gemeenteraad’, een fraaie formulering voor dualisme, kwam niets terecht. In tegendeel, een ijzeren fractiediscipline gold. In de gemeenteraad mocht geen enkel lid van een coalitiepartij uit de boot vallen als het om stemmen ging.

Zoals bekend ging dat laatste mis toen VVD’er Arnold Brans met de oppositie mee stemde bij de bebouwing van landgoed Schakenbosch. Een daad die het faillissement van de coalitie aantoonde. Men was immers meteen de meerderheid in de gemeenteraad kwijt. En dat mogelijk bij nog veel meer ‘dossiers’.

De bemanning van coalitieschip raakte in paniek, kapitein VVD voorop. Nu moet GroenLinks de boel redden waarbij corona als schaamlap wordt gebruikt. Die partij krijgt feitelijk de macht binnen het kwintet. VVD, CDA en ChristenUnie-SGP hebben hun lot in handen gelegd van de voormalige oppositiepartij; de PvdA mag dromen over wat meer progressieve steun.

Tegelijk zijn PvdA en ChristenUnie-SGP binnen de coalitie getalsmatig overbodig geworden. Hun gezamenlijke vier gemeenteraadszetels zijn via GroenLinks toch gegarandeerd. Geen wonder dat ChristenUnie-SGP het zinnig en goed noemde dat ‘hun’ Jan-Willem Rouwendal ook na de aanpassing van de coalitie wethouder van financiën mag blijven.

De weeffout uit de formatie krijgt er zo nog een paar bij. GroenLinks moet de apathie binnen de coalitie van vier gaan doorbreken. En daar binnen dik een jaar – vanaf eind 2021 gebeurt er niets meer gezien de gemeenteraadsverkiezing van maart 2022 en de campagne daar voor – succes mee hebben. Eerst zien, dan geloven.

Had het zo ver moeten komen? Nee. Zie de weeffout uit 2018. Daarnaast is er echter nog een weeffout en wel binnen de VVD. Het ontbreekt de partij aan politiek management. Dat Arnold Brans een afwijkende mening over Schakenbosch had, was al tijden in- en extern al tijden bekend. De VVD-top had daar op kunnen en moeten inspelen.

Maar binnen de liberalen werden de oren en ogen gesloten. Astrid van Eekelen als politiek leidster bemoeide zich er niet mee; zij was druk met het wethouderschap. Binnen de fractie, waar fractievoorzitter Louise Kortman het hanteren van de hamer overlaat aan Ole Heil, stapte men glimlachend over naar het volgende onderwerp. En het lokale partijbestuur onder leiding van oud-gemeenteraadslid Marc van der Houwen, deed net of de neus bloedde. ‘Het is aan de fractie’.

Tot het te laat was en het klamme zweet uitbrak. Morgenavond treedt GroenLinks middels wethouder Floor Kist officieel toe tot de coalitie. De weeffouten worden ‘vergeten’. Het coalitieschip vaart verder. Koers onbekend.

Waar zou deze gemeente zijn geweest als in 2018 de ‘oude’ coalitie van GBLV, D66, PvdA en GroenLinks gewoon, zoals afgesproken, was doorgegaan? Of als VVD en GBLV eens over de eigen schaduwen en ego’s waren heen gestapt en samen een college van B&W hadden gevormd.

Nog een kleine voetnoot: GroenLinks stemde binnen de gemeenteraad tot nu toe in gemiddeld 81 procent van de gevallen voor voorstellen van VVD, CDA, PvdA en ChristenUnie-SGP. Met Floor Kist als uitschieter: 87 procent.