De gemeenten zijn zelf verantwoordelijk voor de afspraken die zij met onderzoeksbureau NTA hebben gemaakt inzake onderzoeken naar onder andere moskeeën in het kader van radicalisering. Dat heeft minister Fred Grapperhaus (justitie) de Tweede Kamer in een brief laten weten. In Leidschendam-Voorburg deed NTA in de periode 2019-2020 zo’n onderzoek bij de Al Tawheed moskee.

De minister erkent dat er bij de Nationaal coördinator terrorisme en veiligheid (NCTV) al in 2017 twijfels waren over de rechtmatigheid van de gebruikte onderzoeksmethoden, mogelijke overtreding van de privacywetgeving en eventuele negatieve maatschappelijke gevolgen van het gebruik van deze methoden door NTA.

Besloten werd niet langer bepaalde experts (waaronder NTA) aan te raden aan gemeenten, omdat het onwenselijk werd geacht dat er een exclusieve partner van de overheid zou bestaan.

Voorts werd besloten om bij de toekenning van Versterkingsgelden aan gemeenten (geld voor een lokale aanpak van radicalisering waaruit onder andere NTA-onderzoeken werden betaald, red.) deze voorwaarde te stellen: ‘Bij het inhuren van en samenwerken met externe partijen dienen deze partijen hun werkzaamheden conform geldende wet- en regelgeving uit te voeren’.

In het vervolg legde NCTV in contacten met de gemeenten echter de nadruk op aanbestedingsregels, het voorkomen van marktverstorend optreden en een grote afhankelijkheid van een enkele externe partij. De gemeenten werden door NCTV zelf niet gewezen op de mogelijke risico’s die lagen in de rechtmatigheid van de verwerking van persoonsgegevens, noch over de kanttekeningen over de gebruikte methodieken.

‘Ik constateer dat de gemeenten nadrukkelijker gewezen hadden kunnen worden op de vragen die binnen de NCTV leefden over gehanteerde werkwijze door externe partijen, evenals op de beperkingen volgend uit de privacywetgeving voor lokale opdrachten voor analyses. Daar doet niet aan af dat de gemeenten zelf verantwoordelijk zijn voor de besteding van de gelden, en dat er duidelijke bepalingen werden opgenomen over het werken conform wet en regelgeving’, aldus de bewindsman.

‘Omdat de precieze afspraken over de uitvoering en oplevering van de krachtenveldanalyses gemaakt zijn tussen gemeenten en NTA, kan ik geen uitspraken doen over de vraag of er onrechtmatige onderzoeksmethodieken hebben plaatsgevonden. Burgemeesters zullen in de verschillende gemeenten hun gemeenteraden hierover informeren’.

De minister voegt er nog wel een conclusie zijnerzijds aan toe: ‘Gaandeweg is het inzicht gekomen dat het inschakelen van deze externe experts bepaalde risico’s meebracht en dat dit zijn weerslag moest vinden in afspraken. Uiteraard zal de advisering aan gemeenten verder aangescherpt en verbeterd worden. De komende periode zal samen met gemeenten worden verkend hoe binnen de kaders van de geldende wet en regelgeving gemeenten kunnen worden ondersteund bij het versterken van hun kennis en inzicht in lokale netwerken’.