Het kenniscentrum Burger en overheid heeft samen met stichting Publiek Denken een Barometer Burgerparticipatie ontwikkeld. Daarmee kan per gemeente bekeken worden hoe het met de samenwerking tussen het gemeentebestuur en de burgers is gesteld.
Voor het opstellen van de barometer is gebruik gemaakt van reacties van 63 gemeenten op een negental vragen over burgerparticipatie. Leidschendam-Voorburg vulde de vragenlijst niet in. Een reden werd daarvoor niet gegeven. Het project werd opgezet door Peter van Hoesel en Rob van Engelenburg, columnist bij Vlietnieuws.
Rob van Engelenburg: ,,Na de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018 heeft ongeveer twee derde van alle gemeenten burgerparticipatie hoog in het coalitievaandel gezet, maar het omzetten van woorden en papier in daden is een zoektocht gebleken. Dat neemt niet weg dat er genoeg goede voorbeelden en praktijkervaringen zijn.’’
,,Met de Barometer willen we meer zicht krijgen op het proces van samenwerking tussen inwoners en bevoegd gezag. Hoe werkt het? Welke rol heeft het college van B&W, de gemeenteraad, de ambtenarij en last but not least de inwoners? Wat gaat goed en fout, waar zitten de voorbeeldprojecten en hoe werken die? Wat kunnen gemeenten en burgers hiervan leren? De praktijk als leerschool dus.’’
Van Hoesel: ,,De Barometer is niet bedoeld als wedstrijd maar als aansporing om verder te komen en te leren van elkaars ervaringen, niet alleen vanwege de nog in te voeren Omgevingswet, maar ook en vooral om burgers op alle gebieden mee te laten doen.’’
Dat klinkt allemaal mooi maar hoe breng je de stand van zaken rondom burgerparticipatie in kaart? Van Hoesel: ,,Het is heel goed te meten, dat is wel gebleken uit onze exercitie. De betrouwbaarheid daarvan kun je afmeten aan de vrij hoge overeenstemming tussen de beoordelaars en de validiteit van de nadere informatie de we kregen tijdens onze bezoeken aan de 5 gemeenten met de hoogste totaalscores.’’
,,We hebben alle gemeenten een vragenlijst gestuurd met 9 open vragen, plus nog wat gesloten feitelijke vragen. Die vragenlijst is door 63 gemeenten ingevuld. De antwoorden geven een duidelijk beeld hoe participatie in de betreffende gemeenten wordt aangepakt. Vervolgens hebben drie beoordelaars onafhankelijk van elkaar scores toegekend aan de antwoorden op de open vragen. Op basis daarvan hebben we besloten de vijf gemeenten met de hoogste totaalscores een bezoek te brengen om meer te weten te komen over hun aanpak. Die bezoeken leverden veel belangwekkende nadere informatie op.’’
Van Engelenburg: ,,Die open vragen zijn Wat verstaat uw gemeente onder burgerparticipatie? Hoe is burgerparticipatie in uw gemeente georganiseerd? Hoe staat uw gemeentelijke organisatie tegenover burgerparticipatie? Hoe staan burgers in uw gemeente tegenover burgerparticipatie? Over welke faciliteiten ten behoeve van burgerparticipatie kunnen burgers beschikken? Kunt u enkele voorbeelden geven van burgerparticipatie die succesvol zijn verlopen? Welke invloed heeft burgerparticipatie op het gemeentelijke beleid? Wat gaat goed met burgerparticipatie in uw gemeente en wat zou beter kunnen? Welke verwachtingen voor de toekomst heeft uw gemeente met betrekking tot burgerparticipatie? Daarnaast hebben we expliciet ingezoomd op praktijkvoorbeelden en resultaten.’’
Zijn er zaken die Van Hoesel en Van Engelenburg in het bijzonder zijn opgevallen? Van Hoesel: ,,Als je er als gemeente positief tegenover staat, is burgerparticipatie goed te doen en levert het heel wat concrete successen op, plus een groeiend vertrouwen van burgers in de gemeentelijke overheid. Uiteraard kun je niet iedereen tevreden stellen, maar je komt heel wat verder dan wanneer je burgers min of meer negeert.’’
Volgens Van Engelenburg werkt burgerparticipatie pas als de gemeente haar blik expliciet richt op haar inwoners als doelgroep en partner. ,,Waar ze overigens ook voor is opgericht en door wordt betaald. Een ambtenaar aanstellen voor burgerparticipatie is niet genoeg. Schep eerst ruimte met een open mind voor samenwerking, beleidsontwikkeling van onderop en een andere bestuurscultuur met ruimte voor meningen van anderen. Met andere woorden: gooi de luiken open en werk vraag- en samenwerkingsgericht.’’
,,Ten tweede viel mij op dat het invullen van de samenwerking met burgers niet alleen een zoekproces is maar lokaal erg verschilt. In sommige gemeenten zijn burgers meer gericht op het versterken van de denkkracht van de gemeente en in andere meer op de doe-kracht, wat een andere benadering vereist. Lokaal maatwerk is dus nodig.’’
,,Tot slot was met name de meerwaarde van burgerparticipatie opvallend. Niet alleen door succesvolle samenwerkingsprojecten maar ook door de versterking van het onderling vertrouwen en begrip voor elkaars standpunt en rol, het vergroten van het contactnetwerk, maatschappelijk relevant bezig zijn.’’
Wat gaat er met de resultaten van de Barometer Burgerparticipatie gebeuren? Van Engelenburg: ,,Niet alleen worden de resultaten teruggekoppeld naar de deelnemende gemeenten maar ook gepubliceerd in het blad Publiek Denken en mogelijk op de website van het Kenniscentrum Burger & Overheid. Daarnaast hopen we dat gemeenten zich laten inspireren om de samenwerking met inwoners vaker en creatiever op te zoeken en hun ervaringen te delen met collega-gemeenten.’’
Van Hoesel: ,,Verder hopen we dat we komend jaar een volgende meting kunnen houden, waaraan we de vooruitgang op dit gebied kunnen afmeten. Wellicht kunnen we er de eerdergenoemde leergang burgerparticipatie ook nieuw leven mee inblazen.’’
Volgens de initiatiefnemers van de Barometer draait het bij burgerparticipatie om Samenwerking tussen inwoners en overheid bij de ontwikkeling van overheidsbeleid, met als doel te komen tot beleid met draagvlak in de samenleving; Samenwerking houdt in dat inwoners van meet af aan worden betrokken bij de beleidsontwikkeling op allerlei terreinen, zodat hun perspectieven, ervaringen en kennis ten volle kunnen worden benut bij beleidsontwikkeling; Het houdt in dat beleidsontwikkeling via een open proces verloopt. Dat wil zeggen, geen tunnelvisie, volop transparantie, geen eenzijdige beïnvloeding, zoektocht naar draagvlak in de samenleving en oog voor alle maatschappelijke kosten en baten; Het houdt bovendien in dat inwoners een inbreng hebben bij het invullen van de beleidsagenda; Tenslotte, bij de besluitvorming komen oplossingen aan bod met hoge maatschappelijke baten, geen onnodige kosten en veel draagvlak. (Met teksten van Publiek Denken)
