In 2023 is het 125 jaar geleden dat Maurits Cornelis Escher (1898-1972) werd geboren. Met de grootste museale Eschercollectie ter wereld vormen Escher in Het Paleis en Kunstmuseum Den Haag het centrum van dit bijzondere jubileumjaar. In beide musea zullen dit jaar grote tentoonstellingen gewijd aan Escher te zien zijn.
Het succes van Escher wordt gevierd, wat niet mogelijk was geweest zonder zijn leermeester en goede vriend Samuel Jessurun de Mesquita (1868-1944). Vanaf 18 februari hangen de aangrijpende werken van De Mesquita zij aan zij met het werk van Escher in de tentoonstelling De ontdekker van Escher: Samuel Jessurun de Mesquita in Escher in Het Paleis.
Samuel Jessurun De Mesquita was niet alleen een grandioze kunstenaar en graficus, maar ook leraar grafische technieken. In die rol ontmoet hij voor het eerst de zoekende jongeman op de School voor Bouwkunde en Sierende Kunsten in Haarlem. Escher kiest aangespoord door zijn ouders aanvankelijk voor de specialisatie bouwkunde, maar komt hier snel op terug zodra De Mesquita zijn vroege werk ziet. De Mesquita overtuigt Escher om over te stappen naar grafiek. De twee kunstenaars ontwikkelen een artistieke en persoonlijke band voor het leven.
Als goede leerling kijkt Escher tijdens zijn schooltijd naar de stijl en thema’s van zijn meester. De Mesquita verbeeldt mensen en dieren in krachtige lijnen met een focus op wat essentieel is. Zijn dierportretten zitten vol karakter en zijn ontstaan tijdens uitstapjes naar de Amsterdamse dierentuin Artis, waar hij de dieren ter plekke bestudeerde. De Mesquita legt de basis voor Eschers kunstenaarschap, maar beiden gaan stilistisch hun eigen weg na Eschers opleiding. Ze blijven wel in contact en met veel trots volgt De Mesquita Eschers verdere loopbaan.
Zelfs de Tweede Wereldoorlog weerhoudt de twee niet om in contact te blijven. De Mesquita is van Portugees-joodse afkomst en beiden beseffen de gevaren die daaraan in die tijd zijn verbonden. Desondanks bezoekt Escher zijn oude vriend in deze gevaarlijke tijden. Wat hij vreest wordt werkelijkheid. In de nacht van 31 januari op 1 februari 1944 worden De Mesquita, zijn vrouw en hun zoon Jaap gedeporteerd. Het leven van De Mesquita en zijn vrouw komt tragisch ten einde in Auschwitz. Ook zoon Jaap keert niet meer terug uit concentratiekamp Theresienstadt. Escher arriveert op 28 februari nietsvermoedend bij het lege huis en atelier van zijn meester. Het is geplunderd en alles ligt overhoop. Hij raapt zoveel mogelijk werk bijeen en redt hiermee een groot deel van De Mesquita’s collectie. Zo houdt Escher in de jaren na diens overlijden zijn leermeester in ere.
Samuel Jessurun de Mesquita staat bekend als de ontdekker van M.C. Escher. In de tentoonstelling laat het museum zien dat hij meer was dan Eschers begin. Hij was een krachtige kunstenaar die tijdloze grafiek maakte. Escher in Het Paleis brengt het werk van deze twee inspirerende kunstenaars samen; de meesters zijn herenigd.
De tentoonstelling De ontdekker van Escher: Samuel Jessurun de Mesquita is t/m 1 oktober 2023 te zien in Escher in Het Paleis. (Foto Maurits Cornelis Escher, Witte poes, 1919. Collectie Kunstmuseum Den Haag © The M.C. Escher Company – Baarn – Holland)
