Ed van der Schaft, gemeenteraadslid voor de SP (tevens fractievoorzitter), heeft de kat de bel aangebonden. In een stuk voor Vlietnieuws heeft hij de in zijn ogen ondemocratische gang van zaken in de gemeenteraad aangekaart.

In hoofdlijnen: er is geen openbaar debat, er wordt zo min mogelijk vergadert, besluitvorming gebeurt zo geruisloos mogelijk, de mogelijkheden voor inwoners tot participatie zijn minimaal, het Presidium bepaalt, de éénmansfracties worden buiten het Presidium gehouden, de spreektijden zijn nadelig voor kleine partijen, het borrelen is belangrijker.

Een ontluisterend beeld van het hoogste orgaan in de gemeente, de vertegenwoordiging van de inwoners, de controleur van B&W, de instantie die het beleid uiteindelijk bepaalt. En dat niet van een buitenstaander doch van iemand die er zelf dagelijks mee geconfronteerd wordt. Een insider.

De reacties van de andere fractievoorzitters waren verhelderend. Zij allen namen afstand van het woord ‘ondemocratisch’. Tegelijk erkenden zij, op VVD-fractievoorzitter Sabrina van den Heuvel na, dat Van der Schaft ook wel terecht wees op mankementen in procedures, regelingen en reglementen. En dat verbeterd moeten worden.

Kortom: de betrokkenen wisten kennelijk wel dat het allemaal niet mooi was als het er uit zag, doch men deed er niets aan. Kennelijk omdat men er geen ‘last’ van had. Het systeem belemmerde hen niet. Men zat/zit in de comfortzone. De kritische blik werd vergeten.

Een gemeenteraadslid dat de kritische blik kwijt raakt, is gevaarlijk. Het beschadigt het hart van de democratie. In 2022 is opdracht gegeven voor een onderzoek naar het functioneren van de griffie, het secretariaat van de gemeenteraad. Het zou goed zijn als de gemeenteraad ook eens een onderzoek liet doen naar het eigen functioneren.

Dat laatste, zo’n onderzoek naar het functioneren, is door TwijnstraGudde gedaan naar het ambtelijke apparaat van de gemeente, zo’n 650 mensen. Het rapport is via een beroep op de Wet open overheid (WOO) vrij gekomen.

Het positieve punt: de werksfeer is zo prettig. Maar dan, één litanie van ellende: er is geen lange termijnbeleid; de waan van de dag regeert; initiatieven worden gestart maar niet afgemaakt; er is geen afweging voor de inzet van mankracht en geld; er is te veel aandacht voor coachen van ambtenaren; er worden te weinig inhoudelijke eisen gesteld; ambtenaren bepalen de eigen prioriteiten; er is geen sturing aangaande bepaalde vraagstukken; men werkt langs elkaar heen; ambtenaren willen te veel faciliteren (mogelijk maken); de strategische kwaliteiten worden niet benut; de prettige werksfeer gaat ten koste van de kwaliteit van het werk; afwegingen zijn onduidelijk; gevoelige dossiers worden niet besproken; wie er verantwoordelijk is is onduidelijk; afspraken worden niet nagekomen.

Simpele vraag: wat deugt er eigenlijk wél bij de gemeente? En dan te bedenken dat de ambtenaren de bedenkers en uitvoerders van het beleid zijn waar alle inwoners van de gemeente dagelijks mee te maken hebben.

En ook hier weer is het goed functioneren van de democratie in het geding. Het rapport van TwijnstraGudde is nooit in de gemeenteraad of een commissie van die raad, besproken. Er is geen oordeel van B&W over het stuk bekend, noch een plan om alle geconstateerde problemen op te gaan lossen.

Feit is wel dat B&W hoe langer hoe vaker klagen over gebrek aan ambtenaren, het niet kunnen vervullen van vacatures, het moeten stellen van prioriteiten en het laten liggen van bepaalde werkzaamheden. Maar ook daaraan worden geen consequenties verbonden zoals meer geld uittrekken voor het ambtelijke apparaat.

Tegelijk klaagt diezelfde raad over het gebrek aan beleidsstukken van B&W. En zo is de cirkel rond. Ik kan niet want ik heb niet, en dat eindeloos herhaald. Met democratie heeft het alleen niets meer te maken.