Aflevering 13. Jawel, het getal dat zoals bekend ongeluk symboliseert.
In de afgelopen twaalf afleveringen zijn talloze facetten van het functioneren van de democratie aan de orde gekomen. Belicht vanuit B&W/ambtenaren/gemeenteraad aan de ene kant, inwoners/burgers/kiezers aan de andere. De macht en de onmacht.
De macht die claimt alles te doen in het belang van de inwoners, burgers, kiezers. Doch in feite een eigen agenda volgt. Die zich, zeker bij kritiek, afsluit van de buitenwereld. Zich terug trekt in de eigen belevingswereld. De dagelijkse realiteit uit het oog verliest. Bewust.
Bij de onmachtigen zijn er nog wel individuen en groepen die proberen de machtigen te bereiken. Die zich niet neerleggen bij hun lot. Die protesteren, mee willen denken, invloed willen hebben. Het is een minderheid. Een hele kleine minderheid.
De meeste anderen zijn al afgehaakt. Trekken zich er niets meer van aan. Gaan hun eigen weg, wars van wat de machtigen allemaal willen en doen. ‘Het zal wel’. Of, zoals een mooie spreuk van enkele decennia geleden luidt: ‘Aan mijn lijf geen polonaise’.
Bij de gemeenteraadsverkiezing van maart 2022 kwam nog 51,5 procent van de kiesgerechtigden ook echt een stem afgeven; een dieptepunt sinds het ontstaan van Leidschendam-Voorburg in 2002. Bij alle gemeenteraadsverkiezingen was de opkomst rond de 57 procent. Op 2014 na: 55,7.
De machtigen is het waarschijnlijk om het even. Die behouden hun posities en gniffelen stiekem bij het afnemen van de protest stemmers. Natuurlijk beweren ze in het openbaar dat ze het afnemende vertrouwen ‘zeer zorgwekkend’ vinden en en er alles aan te gaan doen dat vertrouwen te herstellen.
Het zijn niet meer dan holle frasen. Macht afstaan is er niet bij. En dat is ook niet de bedoeling.
Democratie betekent letterlijk zo veel als ‘heerschappij door het volk’. Alleen is dat nu niet zo. De machtigen vullen het begrip democratie op hun manier in. En ieder ander moet zich daarbij neerleggen. Of het nu goed of fout is; die vraag wordt niet gesteld.
De revolutie van 1917 bracht het socialisme/communisme in Rusland. De nieuwe machthebbers bepaalden wat dat inhield/moest inhouden. De communistische partij had altijd gelijk. Wie daaraan twijfelde of tegen in opstand kwam werd uitgeschakeld.
Men geloofde zo heilig in de eigen sprookjes dat men voor elkaar verzweeg hoe het er in de samenleving echt uitzag, of dat beeld zo bijkleurde dat het in het sprookje paste. Het systeem liep uiteindelijk vast in de tweede helft van de tachtiger jaren.
Bij de democratie gaat het ook om het systeem. Dat is heilig. Daar mag niet aan getornd worden. Wie dat toch probeert wordt ‘geneutraliseerd’. Vraag dat maar aan Pieter Omtzigt. Of, om dichter bij huis te blijven, de ex-gemeenteraadsleden Philippine Hohage en Arnold Brans. Uit de pas lopen is verboden.
Oud-premier Dries van Agt had het ooit over een weeffout, doelend op een regeerakkoord. Zijn PvdA-collega Joop den Uyl repte over de smalle marges in de politiek. Beiden spraken over het systeem waarbij smalle marges en een weeffout opgeteld aangeven dat het systeem eigenlijk niet wijzigt en weeffouten ook niet worden gecorrigeerd.
Is er nog een redding van de democratie mogelijk? Ja, middels een brede volksbeweging. Maar dan moet heel Nederland mee doen. En zal het ook overal moeten: in de gemeenten, bij de provincies, in het parlement en de regering. En dan mag het niet alleen gaan om politici, ook het ambtenarenkorps moet mee in de grote schoonmaak.
Een ‘revolutie’, zegt u. Ja, maar dan een geweldloze. Een utopie? Mogelijk. Maar wie had gedacht en voorspeld dat de Berlijnse muur zou vallen in 1989? Waar een wil is is een weg. En ook toen was het een volksbeweging die er voor zorgde. Het was alleen niet de 13e en ook geen vrijdag.
(Dit was de laatste aflevering van De Staat der Democratie. De voorgaande 12 zijn op de site van Vlietnieuws te vinden. Klik op het vergrootglas rechts boven en vul ‘staat’ in. Dan komen ze te voorschijn)
