Staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur en waterstaat) weigert het openbaar vervoer (OV) meer geld te geven. Hierdoor komen de toegankelijkheid van en de dekking van het OV zwaar onder druk te staan en wordt de concurrentiepositie ten opzichte van de auto zwakker. Snijden in voorzieningen en forse tariefstijgingen zijn onvermijdelijk.

Dat heeft gedeputeerde Frederik Zevenbergen laten weten in een brief aan Provinciale Staten. Een gezamenlijke inzet van vervoerders, provincies en gemeenten om te komen tot een Urgentieconferentie openbaar vervoer is daardoor ‘mislukt’, aldus Zevenbergen.

‘Dit is zorgwekkend, want het staat haaks op verschillende doelstellingen die het kabinet nastreeft en waar de provincie Zuid-Holland zo goed mogelijk aan probeert bij te dragen. Een goed OV-aanbod is niet alleen belangrijk voor miljoenen individuele reizigers maar ook essentieel voor grote maatschappelijke opgaven als de woningbouwopgave, klimaat- en energietransitie en bereikbaarheid voor iedereen’, zo gaat de gedeputeerde verder.

Het OV heeft te maken met een aantal forse uitdagingen, aldus Zevenbergen. Sinds corona is het aantal reizigers lager. Nu zitten vervoerders op ongeveer 85% van de aantallen van voor corona. Inkomsten door reizigers blijven hierdoor achter, ook omdat gerekend was op groei ten opzichte van de situatie voor corona.

Door inflatie lopen kosten aanzienlijk harder op dan gepland. Met name loonkosten en energie zijn duurder geworden. Deze factoren leiden ertoe dat veel vervoerders nu geen gezonde bedrijfsvoering hebben. In 2024 stopt het rijk bovendien met een zogenaamde transitievergoeding.

Hiernaast dreigt door een hoge indexatie voor volgend jaar een aanzienlijke tariefsverhoging, stelt Zevenbergen. Reizigers gaan hierdoor meer betalen voor hun reis, waardoor sommige reizigers zullen afhaken.

‘Het doel was om via een samenhangend maatregelenpakket het voorzieningenniveau en de betaalbaarheid van het OV voor reizigers in 2023 en 2024 te stabiliseren. Vanuit deze stabilisatie kan vervolgens weer de weg omhoog gevonden worden richting 2030 en verder’, meldt de gedeputeerde.

Zonder aanvullende middelen van het rijk is er geen compensatie voor kostenstijgingen, om de daardoor ook stijgende OV-tarieven te dempen en om achterblijvende reizigersopbrengsten op te vangen.

Zevenbergen: ‘Met het besluit van het Rijk om geen aanvullende middelen beschikbaar te stellen, komen het voorzieningenniveau en de betaalbaarheid van het OV de komende periode verder onder druk te staan. De provincies en gemeenten hebben tot nu toe elke keer weer financieel bijgepast, de vervoerders hebben met kunst en vliegwerk de dienstregeling zoveel mogelijk overeind gehouden. Dat kan in 2024 niet meer. Overheden en vervoerders kunnen met 85% van de passagiers niet langer 100% van de huidige dienstregeling in de lucht houden’.

Rijk, provincies, gemeenten en vervoerders hebben wel afgesproken te blijven zoeken naar mogelijkheden om het voorzieningenniveau en de betaalbaarheid van OV te behoeden voor verdere neerwaartse ontwikkelingen. ‘De partijen beseffen overigens dat het benutten van dergelijke mogelijkheden niet voldoende is en gezien de voorbereidingen van de vervoerplannen 2024 niet op tijd zal zijn om de neerwaartse spiraal te keren’, aldus Zevenbergen.

De commitment om het voorzieningenniveau 2024 vergelijkbaar te houden aan 2023 kan niet meer van toepassing zijn, zo gaat hij verder. Er zullen nu per vervoersconcessie keuzes worden gemaakt (snijden in voorzieningen). Daarnaast zijn nieuwe forse tariefstijgingen niet te vermijden.