Doorgaan op dezelfde voet met de verdere uitbouw van het Regelpakhuis Nederland is geen optie. Een stevige kritische analyse mag maar moet wel vergezeld gaan van suggesties ter verbetering en oplossingsvarianten. In beginsel zijn hier drie opties voor:

= Het huidig volume aan wetten en regels aanpakken,
= De instroom aan nieuwe wetten en regels beperken,
= Zoeken naar betere instrumenten dan dichtgetimmerde wetten en regels.

Eerst maar eens kijken naar het huidig volume en zijn werking (optie 1). Het bestaande wetgevingsbouwwerk doorlichten op simpele criteria als: hoe vaak toegepast, effectiviteit, efficiency en neveneffecten. Maar ook hoe het uitwerkt in de praktijk, bijvoorbeeld door meer burgerpeilingen en gesignaleerde uitwerkingsproblemen serieus te nemen en hierop in te spelen.

Dan zal er een flink onderscheid blijken tussen de vele wetten en regels, waarbij gelijk de laagst scorende wetten in aanmerking komt voor schrappen, samenvoegen of herziening. Is de nuloptie ook geen alternatief? Ruimte geven aan de eigen verantwoordelijkheid voor het kanaliseren van een maatschappelijk probleem? Denk aan een jaarlijkse beleidsopruimdag en het principe: één wet erbij dan eerst twee eruit of aangepast.

Dan het beperken van de nieuwe instroom aan wetten en regels (optie 2). Hierbij moet eerst uitgegaan worden van het idee dat wet- en regelgeving niet altijd de ultieme oplossing voor alles is. Formuleer bijvoorbeeld doelvoorschriften (normen) en biedt alternatieve manieren aan om dit te bereiken in plaats van het dichtregelen. Voorkom dat wetten elkaar in de weg gaan zitten en dat politici voorgenomen wetgeving behangen met partijpolitieke wensen die de uitvoerbaarheid frustreren. Toets nieuwe wetgeving vooraf op eenvoud, kosten/baten of nog beter effectiviteit en efficiency en vraag eerst indringend advies over toepasbaarheid aan uitvoerders en doelgroep.

Wat zijn nu de alternatieven voor nieuwe wet- en regelgeving (optie 3)? Dit is eigenlijk de belangrijkste aanbeveling. Hierbij kan gedacht worden aan een veelheid van mogelijkheden zoals: positieve prikkels, actieve voorlichting, zelfregulering, het faciliteren van netwerken als brancheorganisaties, innovatie en directe steunverlening, experimenten toestaan. Maak bijvoorbeeld gebruik van het innovatief vermogen van bedrijven en burgerinitiatieven om gewenste doelen te bereiken.

Ontwikkelen en ondersteun door ruimte te geven de zelfredzaamheid van burgers en/of bedrijven. Enkele voorbeelden: in plaats van een regelbouwwerk rond toeslagen en uitkering, de toegankelijkheid naar de arbeidsmarkt verruimen of een simpeler schulden(sanerings-)regeling of de zorgtoegankelijkheid vergroten.

Kortom een advies aan politici en bestuurders: stap af van het wet- en regelgevingsdogma, saneer het huidige pakhuis, geef vertrouwen en ruimte aan burgers en bedrijven voor eigen invulling, zoek alternatieve manieren om doelen te bereiken en ga experimenteren met burgers en bedrijven en niet voor en over hen maar met hen.

(Rob van Engelenburg. Deel 1 gisteren voor Vlietnieuws gepubliceerd)