Minder dan een maand voor de Tweede Kamer verkiezingen van 22 november is het goed eens te kijken naar het vertrouwen van burgers in de overheid. Want alleen bij wederzijds vertrouwen wordt een band en dialoog zinvol.

Zo houdt het CBS dit al ruim 10 jaar bij. Landelijk gezien was dit begin 2023 aangeland op een historisch dieptepunt. Van alle Nederlanders van 15 jaar of ouder had slechts 25% vertrouwen in de Tweede Kamer.

Nog slechter was het gesteld met het vertrouwen in politici in het algemeen. Maar zo’n 1 op de 5 had vertrouwen in politici. Ook het vertrouwen in bijvoorbeeld politieke instituties maar ook ambtenaren en grote bedrijven was laag en dalend.

Om nog even in mineur te blijven: ook het vertrouwen in demissionair premier Mark Rutte is erg laag, zelfs binnen de eigen VVD-kring. Of dit te wijten is aan het overschrijden van de houdbaarheidsdatum (zie ook Drees, Lubbers en Balkenende: 2 kabinetsperioden is mijn inziens meer dan genoeg), het gebrek aan bestuurlijke daadkracht om zaken op te lossen of de (immer lachende/ontwijkende) bestuursstijl, laat ik graag aan u over.

Er is ook goed nieuws. Want de burgers geven aan veel vertrouwen te hebben in elkaar. Zelf- en mederedzaamheid blijken aan vertrouwen te winnen. Het hoogst scoort echter het vertrouwen in de gezondheidszorg en op enige afstand gevolgd door de politie en de rechtelijke macht.

En nu naar Leidschendam-Voorburg. Zo geeft 9 op de 10 inwoners (2600 geënquêteerden) aan geen vertrouwen te hebben in de gemeenteraad. Dit ondanks alle jarenlange mooie woorden en beloften (zie ook weer coalitieakkoord van VVD, GBLV en D66) aan de burgers. De tegenstelling tussen enerzijds de wereld van de overheid met praten/papier/beleid en processtappen, en de wereld van burgers c.q. de praktijk is groot.

Het heeft er alle schijn van dat de overheidsbubbel en de dagelijkse praktijkbubbel steeds minder overlap hebben, steeds verder uit elkaar gaan en elkaar zelfs afstoten. Enkele voorbeelden met veel impact bij inwoners en hoe de bestuurlijke bubbel er mee omgaat:

= In 2018 heeft een burgerinitiatiefgroep destijds verantwoordelijk VVD-wethouder al gewaarschuwd voor de komende verkeerschaos bij de Mall. Simpel: 3 maal zoveel bezoekers dan Leidschenhage op jaarbasis op een reeds druk verkeersnetwerk leidt tot chaos. Reactie: valt wel mee. De praktijk wijst anders uit,
= Woningen moesten er komen op Schakenbosch: nagenoeg uitsluitend koopwoningen en in het duurder segment. Mogelijk gemaakt door de tussentijdse overstap van GroenLinks naar de coalitie. Hoezo natuur en milieu en sociale woningbouw in het verkiezingsprogramma,
= Jaarlijks wordt door B&W het topic burgerparticipatie omarmt met weer een nieuw plannetje, verordening, beleidslijn. Maar papier is geduldig want de invloed van burgers op beleid en bestuur in Leidschendam–Voorburg is structureel marginaal. Een open beleidsruimte en een open agenda om via een constructieve dialoog met burgers tot optimale oplossingen voor velen te komen, ontbreekt. Bestuurlijk wordt er weer gekozen voor het maximale voor enkele groepen,
= De bestuurlijke worsteling met het dossier-Vlietland en de voorgenomen bouw van vele dure vakantiewoningen als beleggingsobject plus parkeerplaatsen in het schaarse groen tot slot. Bij dit project wordt niet aan burgerparticipatie gedaan stelt verantwoordelijk GBLV-wethouder Bianca Bremer. De gemeente is op papier transparant maar geeft geen relevante informatie vrij; de burgemeester wil de discussie zo snel mogelijk beëindigen. Waar is de stem en invloed van de ruim 17500 tegenstanders van dit verouderde plan?

Dit beeld roept vele vragen op. Maakt het nog wat uit wat er gestemd wordt als verkiezingsprogramma’s en coalitieakkoorden een intentie zijn? Is het niet zinvoller om eerst het overheidsbouwwerk eens goed te verbouwen? Het te richten op een goede vertrouwensband en samenwerking met de burgers? Niet op papier maar in de praktijk. Als de bestuurlijke wil er is kan het ook. Leer van de eigen ervaringen en de vele voorbeeldgemeenten waar het wel goed gaat. Het jaarlijkse zogenoemde Barometeronderzoek naar de stand van zaken rond burgerparticipatie onder alle Nederlandse gemeenten, geeft veel houvast.

(Rob van Engelenburg)