In de media zien we recent hoe onze wethouders, gesteund door de MRDH (Metropoolregio Rotterdam Den Haag), alles op alles zetten om de door het Rijk geplande bezuinigingen op de exploitatiekosten van het openbaar vervoer (OV), terug te draaien. Dit maakt de discussie over de Vlietlijn (tramlijn Den Haag CS, Binckhorst, Station Voorburg met aftakking naar Rijswijk/Delft) weer uiterst actueel.
Een tijdje geleden ( https://vlietnieuws.nl/2024/11/27/u-zegt-het-maar-een-dure-droom-met-financiele-valkuilen/ ) schreef ik een column over de HOV-tramlijn CID-Binckhorst, tegenwoordig omgedoopt tot ‘De Vlietlijn’. Dit project is zonder twijfel ambitieus, maar ook een financieel mijnenveld. Met een budget dat al gigantisch is – en nog verder kan oplopen – is het tijd om opnieuw te vragen: helpt de Vlietlijn de regio écht vooruit? Of dreigt het een voorbeeld te worden van slecht financieel beheer en ondoordachte keuzes?
De Vlietlijn, ooit gepresenteerd als een hoogwaardige OV-verbinding, heeft inmiddels een fors prijskaartje: minimaal 573 miljoen. Maar wat krijgen we eigenlijk voor dat geld? Het project omvat twee takken: Den Haag Centraal – Station Voorburg en Den Haag Centraal – Rijswijk/Delft. Daarnaast is 38 miljoen gereserveerd voor extra maatregelen, zoals betere fietsverbindingen en herinrichting van wegen.
Toch gaat een flink deel van het budget niet direct naar de bouw. 24 miljoen wordt al besteed aan plannings- en studiekosten, en daarnaast is er een aanzienlijk bedrag gereserveerd voor onvoorziene uitgaven. En de uiteindelijke kosten? Die kunnen nog flink oplopen. Belangrijke onderdelen, zoals de lange half-verdiepte betonnen bak bij de Sporendriehoek en Supernovaweg, de uitkoop van ondernemers langs het tracé (onder andere aan de Lekstraat en Bink 36) nog niet eens zeker. Door de inflatie zullen de uitgaven nog veel hoger gaan uitvallen.
Daarbovenop komt een No-Regret-pakket van €167 miljoen voor korte termijn-maatregelen, zoals een onderdoorgang bij de Trekvlietbrug en een tijdelijke vrije busbaan langs de Binckhorstlaan. Maar ook hier lopen de kosten al op: voor de onderdoorgang bij de Trekvlietbrug, een project met een beoogde oplevering in 2024, was 9 miljoen gereserveerd. Maar in december moest de wethouder terug naar de gemeenteraad omdat de kosten meer dan verdubbeld waren namelijk naar 19,6 miljoen. En de bouw moet nog beginnen.
De kostenramingen zijn vertrouwelijk. Waarom? Voor een project dat honderden miljoenen aan gemeenschapsgeld kost, zou transparantie vanzelfsprekend moeten zijn. Bovendien wijzen eerdere OV-projecten uit dat de kans op kostenoverschrijdingen groot is. Wie betaalt dan de rekening? Waarschijnlijk de regio, en uiteindelijk de belastingbetaler.
Naast de bouwkosten van de Vlietlijn kan ook de BTW flink in de papieren lopen. Gemeenten en provincies kunnen deze belasting terugkrijgen via een speciaal fonds, maar alleen als zij officieel eigenaar worden van de tramlijn of onderdelen ervan. Als dat niet goed geregeld wordt, komt er bovenop het budget nog eens 21% extra kosten aan BTW. Dit maakt de kans op financiële tegenvallers groot.
De grote vraag blijft: rechtvaardigt de vervoerswaarde deze enorme uitgave? Dus met de kosten die nu nog onbekend zijn en de inflatie….gaat het vast richting de miljard euro in de toekomst. De reizigersprognoses voor de tak naar Station Voorburg zijn nu al twijfelachtig. En is de tram toekomstbestendig? Voor hetzelfde geld of minder kunnen, nu het nog kan, alternatieven overwogen worden. Denk aan een (deels) ondergrondse metro tussen Scheveningen en Zoetermeer, die de regio écht toekomstbestendig maakt. Ter vergelijking wat betreft de kosten: de 4 kilometer lange Rotterdamsebaan kostte 565 miljoen exclusief BTW. Of wat te denken van een flexibele elektrische harmonicabusverbinding op een vrije baan. Die is sneller en goedkoper is te realiseren en makkelijk op te schalen als het inwonertal op de Binckhorst groeit.
De gemeente Den Haag krijgt subsidie voor de ontwikkeling van de Binckhorst, maar onder voorwaarde dat er nieuw OV komt. Ironisch genoeg wordt ondertussen flink bezuinigd op de exploitatie van het OV. Wat heeft het dan voor zin om – richting de één miljard euro – te investeren in een tramlijn als er straks misschien niet genoeg geld is om de trams te laten rijden?
(M. Peters)
